آناهیتا رحیمی؛ در دسترس است، اما خطری بیخ گوش؛ ثانیه و ساعت‌ها در فضاهایی که با سن و سال آنها غریبگی می‌کند پرسه می‌زنند تا به گمان خودشان کمی سرگرم شوند و از آموزش‌های مجازی نیز غافل نشوند.

صاحب نظران در این حوزه معتقد هستند که آموزش و سواد رسانه‌ای در زمان حاضر یکی از ضروریاتی است که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و از سویی از ارتقای سطح سواد فضای مجازی مخاطب و آموزش شیوه‌های صحیح نیز نباید غافل شد.

از روزی هم که شیوع ویروس کرونا، آموزش‌ها را مجازی کرده است دانش‌آموزان به راحتی گوشی به دست شده و در حین استفاده از اپلیکیشن شاد، سری هم به فضای داغ اینستاگرام و برخی از کانال‌ها می‌زنند تا از قافله عقب نمانند.

هر طوری که به این قضیه فکر کنید یک جای کار می‌لنگد؛ در حال حاضر دانش‌آموزان بدون هیچ آگاهی و شناختی، قدم در این فضاها گذاشته‌اند که آخر و عاقبتی جز دچار شدن به انواع آسیب‌ها به دنبال نخواهد داشت.

عدم فهم کامل و صحیح از فضای مجازی

مسئول اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: فهم بسیاری از مسئولین و همچنین مردم ما از فضای مجازی فهم کامل و صحیحی نیست و این واقعیت، آسیب‌های متعددی را به جامعه ما وارد کرده است.

محسن محمدزاده ادامه داد: در رابطه با سامانه شاد، چند سوال اساسی وجود دارد که مسئولین امر باید به آنها توجه کنند؛ سوال اول اینکه استفاده از آموزش مجازی و به طور مشخص بستر شاد، در چه حد مؤثر و کارآمد است؟

فهم بسیاری از مسئولین و مردم از فضای مجازی کامل وصحیح نیست

وی در ادامه توضیح داد: معتقد هستم جای پژوهشی متقن در این زمینه خالی است که ببینیم آیا دانش آموزانی که بخش قابل توجهی از زمان خود را فارغ از هزینه‌های محتمل، برای این سامانه سپری می‌کنند، چه تفاوت محسوسی با سایر همکلاسی‌ها و دانش آموزان دارند؟ برخی ارتباطات حضوری و گزارشات میدانی نشان می‌دهد که عملاً تفاوت خاصی مشاهده نمی‌شود.

محدودیت سنی برای استفاده از اینترنت در بسیاری از کشورها

وی سوال دوم را این گونه مطرح کرد که آیا سوق دادن کودکان و نوجوانان به سمت استفاده از فضای مجازی رها شده، حتی به فرض اینکه هیچ محتوای ناسالمی در این مورد توجه قرار نگیرد، از حیث فلسفه، روش تعلیم و تربیت کار درستی است یا خیر؟ در جواب باید گفت که این کار قطعاً مضر است و به همین خاطر نیز در بسیاری از کشورها برای استفاده از اینترنت و ابزارهای مرتبط همانند گوشی تلفن همراه و تبلت و همینطور نرم افزارهای مورد استفاده محدودیت سنی قائل شده‌اند.

افزایش اعتیاد اینترنتی

به گفته مسئول اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان آذربایجان شرقی، از جمله آسیب‌های جدی محتمل در وضعیت کنونی، می‌توان به افزایش اعتیاد اینترنتی اشاره کرد که طبق یافته‌های علمی، دقیقاً همان مکانیسم تأثیر مصرف مواد مخدر را دارد با این تفاوت که به راحتی در دسترس و ترک آن نیز بسیار سخت است.

وارد آوردن آسیب‌های جسمی و عدم آموزش مناسب به خانواده و دانش‌آموزان

محمد زاده توضیح داد: از میان آسیب‌ها می‌توان به آسیب‌های جسمی که به واسطه عدم استفاده صحیح از ابزارهایی مثل گوشی یا تبلت ایجاد می‌شود نیز اشاره کرد که از میان آنها بیماری‌های چشم، گردن، مفاصل دست و کمر بسیار شایع خواهد شد و متأسفانه آموزش مناسبی در این زمینه‌ها به خانواده‌ها و دانش آموزان داده نمی‌شود.

از جمله آسیب‌های جدی محتمل در وضعیت کنونی، می‌توان به افزایش اعتیاد اینترنتی اشاره کرد که طبق یافته‌های علمی، دقیقاً همان مکانیسم تأثیر مصرف مواد مخدر را دارد

وی یکی دیگر از ناعدالتی‌ها را در دسترسی به اپلیکیشن شاد دانسته و افزود: در استان ما طبق آن چیزی که اخیراً به نقل از استاندار در رسانه‌ها منتشر شده است، هنوز هم حدود ۲۰ درصد از دانش آموزان، امکان دسترسی به این سامانه را به دلیل فقر و محرومیت ندارند.

این مدرس سواد فضای مجازی مبنی بر گفت و گوهای صورت گرفته با والدین دانش آموزان، معتقد است که فرزندان به بهانه آموزش مجازی و استفاده از شاد، به دیگر نرم افزارها و محتواهای ناسالم دسترسی پیدا کرده‌اند و عملاً امکان نظارت هم از والدین سلب شده است.

محمد زاده اصلی ترین راهکار را ارتقای سطح سواد فضای مجازی مخاطب و آموزش شیوه‌های صحیح استفاده معرفی کرده و به خبرنگار مهر گفت: از اینکه چطور گوشی را در دست بگیریم و زاویه و ارتفاع آن را چگونه تنظیم کنیم تا به مفاصل دست و گردنمان آسیب نرسد تا اینکه حتماً پس از هر نیم ساعت استفاده، دقایقی وقفه ایجاد کنیم و راهکارهای جلوگیری از اعتیاد اینترنتی و غیره.

کاهش استفاده به منظور جلوگیری از تأثیرات مخرب

وی ادامه داد: راهکار بعدی، این است که در حد امکان، استفاده از ابزار گوشی و تبلت را کاهش دهیم تا از تأثیرات مخرب جسمی و روحی و محتوایی کاسته شود.

محمد زاده در پایان توضیح داد: بهترین کار، استفاده از تلویزیون‌های اسمارت متصل به اینترنت یا دستگاه‌های جدیدی (ست تاپ باکس) است که امکان اتصال تلویزیون‌های خانگی به فضای مجازی را فراهم می‌کند و از این طریق می‌توان مطالب آموزشی مربوط به سامانه شاد را از طریق دستگاه تلویزیون پیگیری کرد.

همواره استفاده از فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان نیازمند مراقبت بوده و هست و با شیوع ویروس کرونا و آموزش‌های مجازی نیز امکان دسترسی راحت‌تر آنان به این فضاها فراهم شده است.

ارائه آموزش استفاده از فضای مجازی در مدارس

رشیدی یکی از اولیا دانش‌آموزان پایه یازدهم است که در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: شاید قبل از شیوع ویروس کرونا فرزندان بیشتر به فضاهای مجازی دسترسی نداشتند و یا هم در صورت دسترسی با گوشی‌های والدین این کار صورت می‌گرفت و کنترل بیشتری بر این دسترسی داشتیم.

وی ادامه داد: اما در حال حاضر شیوع گسترش ویروس کرونا و آموزش‌های مجازی، خانواده‌ها را مجبور به خرید گوشی‌های هوشمند کرده است تا در اختیار فرزندان قرار بگیرد.

وی افزود: من به عنوان یک والدین، تمام نکاتی که باید به دخترم گوشزد می‌کردم را انجام داده‌ام اما با این وجود به طور کامل اختیار کنترل کامل را ندارم چرا که ساعاتی در محل کار حضور دارم اما به نظرم بازگو کردن و ارائه نکات آموزشی در استفاده از فضای مجازی باید در مدارس به دانش‌آموزان صورت بگیرد.

یک روانشناس بالینی در رابطه با همین موضوع به خبرنگار مهر گفت: با همه گیری کرونا و استفاده اجباری، شاید در گاهی اوقات و در بعضی از خانواده‌ها، ناخواسته از فضای مجازی به عنوان عاملی برای انجام امورات روزانه از جمله امورات مربوط به حوزه آموزش و پرورش به ویژه کودکان و نوجوانانی که تا قبل از این ماجرا، اجازه استفاده از فضای مجازی را نداشتند خطراتی را در کنار مزایای آن به وجود آورده است.

نبود آگاهی و کنترل فرزندان در استفاده از فضای مجازی

مهدی صدقی ادامه داد: فرزندی که ماه‌ها در جدال با خانواده‌اش برای استفاده از تلفن همراه یا ورود به شبکه‌های اجتماعی بود حالا توانسته است بر این عقیده خود بدون هیچ گونه بحث و جدل، به این شبکه‌ها وارد شود؛ همین خانواده‌ها از روی ناچاری و بدون داشتن آگاهی برای آموزش و یا کنترل فرزندان در استفاده از فضای مجازی، هاج و واج نظاره گر باخت عقیده‌هایشان در این زمینه هستند.

این روانشناس بالینی معتقد است که همین عامل یکی از عوامل تنش در خانواده‌ها گردید تا نه تنها این خانواده‌ها روند خوب در تحصیل فرزندان ایجاد کنند و جو آرامی با کنترل بر روی استفاده از فضای مجازی برای فرزندان به وجود آوردند بلکه تصور اینکه دیگر کار از کار گذشته است و من نمی‌توانم کنترل فرزندم را در دست بگیرم با بی خیالی یا تشدید مراقبت‌ها بیشتر بر این موضوع دامن زدند.

تبلیغات و صحبت‌های نامناسب با سن و سال فرزندان

وی بیان کرد: اما در این میان خانواده‌هایی هم بودند که با نزدیک شدن به فرزندان و تربیت نکات آموزشی و ایجاد همدلی با فرزندان و محبت کردن به آنها، فرزندان را در این میدان که از هر طرف خطری آنها را تهدید می‌کرد تنها نگذاشتند.

صدقی در ادامه توضیح داد: علت اینکه از تهدید کردن و خطر صحبت کردیم این است که همین قضیه فرصت مناسب برای بسیاری از افرادی است که در صدد این بودند که جو سالم فرزندان در خانواده را آلوده کرده و به هر طریق ممکن اعم از تبلیغات غربی، کانال‌های مستهجن، تبلیغات و صحبت‌های نامناسب با سن و سال فرزندان در برخی از کانال‌ها و کشاندن آنان به جایی که هدفشان بود که خوشبختانه در این مورد نیروی انتظامی و پلیس فتا مثل همیشه در کنار مردم بوده و راهنمایی‌های لازم از مدت‌ها قبل در قالب‌های مختلف اعم از فیلم‌های کوتاه و میان برنامه‌های آموزنده ارائه می‌دهند.

به گفته روانشناس بالینی، برخی از مدارس در رابطه با همین موضوع با به کارگیری روانشناسان و مشاوران متخصص در این حوزه کمک شایانی برای خانواده‌ها و فرزندان در این حوزه کرده است.

ضرورت آموزش رسانه‌ای در خانواده‌ها

وی معتقد است که آموزش و سواد رسانه‌ای در دوره‌ای که اکثر مردم با تلفن‌های هوشمند سر و کار دارند از ضرورت‌های جامعه است که مقام معظم رهبری نیز در بحث تمدن سازی، مراحلی را مطرح کردند که رسانه در این بخش، نقش مهمی می‌تواند داشته باشد.

خانواده‌ها مانع حضور بیش از اندازه فرزندان در فضای مجازی باشد

صدقی به خبرنگار مهر گفت: از راهکارهای مؤثر در این بحث این است که خانواده‌ها مانع حضور بیش از اندازه فرزندان در فضای مجازی باشند و متولیان امر آموزش و پرورش، محتواهای مناسب و متناسب با سن و سال فرزندان ایجاد کنند و از راهکارهای مؤثر برای خانواده‌ها در این امر، بالا بردن سواد اطلاعاتی خود از طریق آموزش‌های لازم از کارگاه‌های آموزشی، کتاب و … است.

تایم‌های خاصی برای استفاده از فضای مجازی اختصاص دهید

وی افزود: پیشنهادهای لازم برای والدین این است که حساسیت کودکان و نوجوانان خود را بیشتر نکنند، تایم‌های خاصی برای استفاده از فضای مجازی تعیین کنند و از پرخاشگری دوری کنند چرا که باعث جبهه گیری فرزندان می‌شود.

وی توضیح داد: از اوقات کرونا و قرنطینه برای بیشتر صحبت کردن با فرزندان بهره ببرند و مراقب رفتار فرزندان از جمله پوشش آنها در فضای مجازی باشند.

صدقی در پایان متذکر شد: هر گونه محتوای نامناسب یا کانال‌های نامناسب را به مدرسه یا پلیس فتا گزارش دهند و در آخر الگوی مناسبی برای فرزندان باشیم؛ شاید خودمان آنقدر در فضای مجازی غرق شده‌ایم که یادمان نیست یک روزی بدون گوشی‌های هوشمند و فضاهای مجازی، حال همدیگر را در بدترین شرایط با یک تلفن ساده هم می‌پرسیدیم.

ابراهیمی یکی دیگر از اولیای دانش آموزانی است که معتقد است آموزش‌های مجازی، امکان دسترسی آسان‌تر را برای فرزندان فراهم کرده است.

وی در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: با اینکه دخترم سال آخر دبیرستان است اما قبل از شیوع ویروس کرونا، با تمام قدرت خریدی که دارم گوشی هوشمندی برای او تهیه نکرده بودم اما از زمان شیوع ویروس کرونا مجبور به خرید گوشی شده‌ام.

ابراهیمی افزود: کنترل لحظه به لحظه فرزندان برای تمام خانواده‌ها سخت است و این نیازمند یک برنامه و یا راهکارهای ارائه شده از سوی صاحب نظران است.

دانش آموزان در این روزها برای دسترسی به فضای آموزشی مجازی، گاهی هم از روی کنجکاوی و یا عادت به صفحات داغ اینستاگرام سری می‌زنند؛ مطالب و محتواهایی که به هیچ وجه ممکن برای آنان مناسب نیست اما هر روز چشم در چشم فضاهایی هستند که اگر روراست و بدون تعارف بگوییم برای آینده آنان خطرناک است‌.

والدین و یا مربیان آموزشی در مدارس وظیفه دارند دانش آموزان را از دسترسی به چنین فضاهای مجازی هشدار کرده و عواقب چنین بازدیدهایی را برای آنان گوشزد کنند.خبرگزاری مهر