یادداشت/

محال تاریخی دیزمار؛ از کرانه‌های آراز تا ارتفاعات پیرسقا
دیزمار به عنوان بزرگترین و وسیع‌ترین محال منطقه تاریخی قره‌داغ به جهت موقعیت ویژه جغرافیایی‌اش، از دیرباز مورد توجه حاکمان، سیاستمداران، علما و ادبا بوده است.
خبر تبریز: احمد حسن‌نژاد: دیزمار، نام منطقه‌ای تاریخی در جنوب آراز چایی و یکی از محال‌های هجده‌گانه تاریخی قره‌داغ است. هم‌اکنون، دیزمار علاوه بر دو بخش خاروانا و سیه‌رود و دهستان دیزمار شرقی به مرکزیت روستای مردانام شهرستان خداآفرین، ده‌ها روستای شهرستان‌های مرند، شبستر، تبریز و بخش مرکزی ورزقان را شامل می‌شود.

در کتب تاریخی از دیزمار به صورت دزمار نام برده شده است. یاقوت حموی؛ جغرافیدانان و تاریخ‌دان قرن هفتم هجری در کتاب “معجم‌البلدان”، دزمار را دژ استواری واقع در نواحی آذربایجان در نزدیکی تبریز معرفی می‌کند.

حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب دانشنامه‌گونه خود “نزهه‌القلوب” که به سال ۷۴۰ قمری به رشته تحریر درآورده در معرفی دزمار اینگونه می‌نویسد: “دزمار، ولایتی است در شمال تبریز کمابیش پنجاه پاره دیه بود و دوزال و کوردشت و قولان و هراس و خورواثق از معظمات آن. هوایش معتدل است به گرمی مایل و آبش از آن جبال برمی‌خیزد و فضلابش در ارس می‌ریزد. حاصلش غله و پنبه و میوه به همه ٔ انواع می‌باشد و پیشتر از همه جا رسد و نوباوه ٔ تبریز از آنجا باشد. حقوق دیوانیش چهل هزار و هشت صد دینار است.

محمدحسین بن خلف تبریزی در لغتنامه “برهان قاطع” که در نیمه اول قرن یازدهم شمسی به نگارش درآورده است، دزمار را نام جایی در آذربایجان معرفی می‌کند که کان سرب و لاجورد در آنجا بوده و لاجورد دزماری را بدان نسبت می‌دادند.