به گزارش خبر تبریزبه نقل از فارس ، در روزهای اخیر با توجه به ورود سامانه‌های بارشی از شمال‌غرب به کشور (سامانه بارشی مدیترانه‌ای) شاهد بارش برف بیشتر در استان‌های همجوار آذربایجان‌شرقی بوده‌ایم اما با این تفاوت که این موج بارشی یا به تبریز نرسیده و یا کمتر از حد انتظار، برف نسبت به سال‌های گذشته در تبریز باریده است.

بر همین اساس برای بررسی این موضوع و تاثیر تغییرات حجم و سطح آب دریاچه ارومیه بر این فرآیند ،گفت‌و‌گویی با دکتر بهروز ساری‌صراف رئیس دانشکده برنامه‌ریزی وعلوم محیطی دانشگاه تبریز و مطرح‌کننده نظریه وجود “هاله حرارتی” دریاچه ارومیه داشتیم.

دکتر صراف در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه اگر اتمسفر و محیط زیست ایران امروز  مواجه با مسائل و بحران‌های جدی  است، نتیجه نگرش و بی‌تدبیری مسوولان است، اظهار داشت: به تبع این موضوع، حال و روز امروز دریاچه ارومیه محصول نگرش چندین ساله مسوولان بوده و در آینده به صورت شدید و مخاطره آمیزتر خود را نشان خواهد داد.

وی با تاکید بر اینکه مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی از جمله مباحث اکوسیستم محصول یک روز یا دو روز نیست بلکه محصول تعامل و رفتار سالیان طولانی انسان با طبیعت است، افزود: اگر انسان تعامل صحیحی با طبیعت نداشته باشد، در مقابل هم طبیعت به خوبی با انسان رفتار نکرده و در مکان و زمان مناسب ضربه خود را به جامعه انسانی وارد خواهد کرد.

محیط زیست انسانی به مرحله خطرناکی رسیده است

رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز با بیان اینکه خشکسالی محصول شعور و مدیریت انسانی بوده در کشورهای پیشرفته خشکسالی را مدیریت می‌کنند اما در کشور ما که دارای غنی‌ترین منابع معدنی و طبیعی است محیط زیست انسانی به مرحله خطرناکی رسیده است، گفت: اگر امروز دریاچه‌ها و تالاب‌ها به چنین وضعیتی مبتلا شده و اگر آلودگی هوای تهران به حدی رسیده است که احتمال خطر کوچ شهروندان از تهران نزدیک شده، دقیقا به خاطر  حاصل چندین سال بی‌اعتنایی و بی‌احترامی مسوولان و مردم به محیط زیست وچندین سال انباشت آلودگی‌ها  و کم توجهی به منابع آلاینده در تهران بوده است، نمودار کاهش تراز آب دریاچه ارومیه از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۲ (حدود ۱۸ سال )موید یکی از این  بی‌توجهی و بی‌اعتنایی‌ها  به محیط زیست است.

نگاه به محیط زیست  از نوع نگاه از بالاست

وی افزود: نگاه به محیط زیست  از نوع نگاه از بالاست، چرا که اکوسیستم برای خود قانونمندی دارد و آن قانون انرژی و ماده است، متاسفانه مسوولان اندیشه و تدبیر لازم برای مدیریت محیط را ندارند.

صراف خاطرنشان کرد: تمام اجزای جهان هستی از جمله دشت‌ها و دامنه‌های کوهستانی، جنگل‌ها و مراتع، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، انسان‌ها چه به صورت جوامع انسانی و چه به صورت فردی و دیگر بخش‌ها، سهیم در اقلیم هستند و هر کدام به نوبه خود در اقلیم تاثیر گذارند، متاسفانه انسان‌ها به صورت‌های گوناگون موجب تخریب محیط شدند و به تبع آن، اقلیم  و کلیت محیط زیست هم رفتار مناسبی با ما نخواهد داشت.

وی ادامه داد: مسوولان بعضا از هارپ و امپریالیسم سخن می‌گویند، در حالی که امپریالیسم واقعی همان انسان است که با تخریب طبیعت موجب تغییر اقلیم شده است.

تا زمانی که اندیشه و نگاه به محیط تغییر نکند اقلیم نیز رفتار خود را تغییر نخواهد داد

رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز با بیان اینکه با افزایش جمعیت نیاز به مصرف نیز افزایش می‌یابد، این نشان‌دهنده تاثیر انسان بر اقلیم است، تا زمانی که اندیشه و نگاه به محیط تغییر نکند اقلیم نیز رفتار خود را تغییر نخواهد داد.

وی با بیان اینکه متاسفانه بعضا تخریب محیط زیست را قانونمند کرده‌ایم، گفت: بر اساس بند (پ) و (ت) ماده ۳۱ قانون پنج ساله ششم توسعه به صورت غیرمستقیم مجوز تخریب طبیعت داده شده است چرا که با افزایش باغات  بر روی اراضی شیب‌دار، شدت جریان آب‌های سطحی را افزایش داده‌ایم، در حالی که خاک مسوول جذب و ذخیره‌سازی آب در لایه‌های زیرزمینی است و نه  برون‌زدهای سنگی، زمانی که خاک فرسایش می‌یابد و از بین می‌رود، کوچک‌ترین باران‌ها تبدیل به سیل می‌شود.

افزایش استفاده از کودهای شیمیایی  و جذب آن در طبیعت باعث تخریب و از بین رفتن بیوسفر می‌شود

صراف در ادامه با اشاره به بند (ت) ماده ۳۱ قانون پنج ساله ششم توسعه مبنی بر فراهم کردن امکانات مصرف بهینه سموم، دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی و استفاده بیشتر از کود آلی (کمپوست) تاکید کرد: با تصویب این ماده به صورت قانونمند مجوزی برای تخریب طبیعت صادر کرده‌ایم، چرا که افزایش استفاده از کودهای شیمیایی  و جذب آن در طبیعت باعث تخریب و از بین رفتن بیوسفر می‌شود.

وی با اشاره به بخش‌های مختلف بودجه سال ۹۷ و ۹۸ و سهم ناچیز محیط زیست از بودجه گفت: محیط زیست در اندیشه مسوولان ما جایگاه خاصی ندارد، در تقسیم‌بندی بودجه همه نظامات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور قدرت بالغه دارند تا بودجه بگیرند فقط محیط زیست این قدرت  را ندارد که بودجه بگیرد و به همین دلیل در کمترین جایگاه قرار گرفته است.

رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز تاکید کرد: تا زمانی که نگرش مسوولان و مردم به محیط زیست اینگونه باشد، محیط زیست و بستر زندگی نسل آینده را به صورت قانونمند نابود می‌کنیم.

وی با اشاره به نقش گرمایش جهانی در تغییر اقلیم گفت: تاثیر گرمایش جهانی در آب و هوای مناطق مختلف کره زمین  یک حقیقت است، اما این گرمایش همانند تاثیرگذاری یک بیماری در هر منطقه به یک گونه متفاوت عمل می‌کند، در برخی کشورها این موضوع را با توجه به تکنیک و سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌شان مدیریت می‌کنند و در برخی کشورها همچون آفریقا به اثرگذاری و تخریب و بیشتر میدان می‌دهند.

صراف اضافه کرد: البته در کنار گرمایش جهانی نقش انسان غیرقابل انکار است، برای مثال در گذشته “هاله حرارتی” را مطرح کردیم که به نوعی تغییرات کاربری زمین، این تغییرات را به وجود آورده که مانع از ورود سامانه‌های بارشی به استان می‌شود و زمانی که توده ابرهای باران‌زا به حوضه دریاچه ارومیه می‌رسند، بارش برف تبدیل به قطرات ریز مایع و بعد آن نیز به تبدیل به توده‌های ابر و مه می‌شوند.

وی ادامه داد: هرچند برای برخی بحث هاله حرارتی ناخوشایند است و این نظریه را قبول نمی‌کنند ولی تصاویر ماهواره‌ای به وضوح این موضوع را نشان داده و تنها در صورت شدید و قوی بودن سامانه‌های باران‌زا، این سامانه‌ها می‌توانند برف و بارش ایجاد کنند که آن هم در مقایسه با برف و باران ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته ناچیز است.

رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز گفت: بخشی از خشکسالی ایران تحت تاثیر گرمایش جهانی و قرار گرفتن در منطقه خاورمیانه و کمربند خشکی بوده و بر همین اساس از گذشته خشکی و خشکسالی در دوره‌های مختلف وجود داشته است اما با توجه به ناپایدار شدن بستر طبیعت و در نتیجه ضعیف شدن اکوسیستم منطقه ،تاثیرگذاری این موضوع بیشتر شده است.

وی افزود: با توجه به تحت تاثیر گرمایش جهانی و قرار گرفتن در کمربند خشکی بخشی از خشکی‌های زمستانی طبیعی است اما اینکه در کنار کشور ما ترکیه پدیده خشکی را کمتر تحمل می‌کند، برمی‌گردد به مسائل مدیریت محیط‌زیست چرا که جنگل‌ها و مراتع و دریاچه‌ها وبه تبعیت از آن رطوبت آتمسفر از بین رفته‌اند و نمی‌توانند رطوبت سامانه‌های ورودی را متراکم‌تر کنند.

صراف با اشار به ورود سامانه بارشی بهاری استان از سمت مدیترانه گفت: بخشی دیگر از تغییرات اقلیمی مربوط به “جریان شکافته”  “split flow “بوده و زمانی که توده هواهای بارشی مدیترانه‌ای به آذربایجان می‌رسد به دلیل وجود “هاله حرارتی” و سایر عوامل آتمسفری موجود، جریان سامانه‌های باران‌زا شکافته می‌شود و به دو سوی مناطق شمالی‌تر ایران یا جنوبی ایران هدایت شده و شمال‌غرب ایران از دریافت انرژی بارشی محروم می‌گردد.
رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: با استناد به مطالعه و بررسی چندین ساله کارشناسان محترم سازمان هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی، فراوانی گذر سامانه‌های باران‌زا از شمال‌غرب ایران کاهش یافته است. تقویت بادهای غربی در جنوب و به ویژه خلیج فارس و شرق ایران موجب ریزش باران‌های  شدید و سیل‌آسا در این مناطق بوده، در حالی که بادهای غربی و سیستم باران‌زا به مناطق آذربایجان نزدیک‌تر بوده که متاسفانه این مناطق به علت تغییر جهت سیستم‌های غربی، در خشکی بسر می‌برند.

 وی با بیان اینکه در بحث های اقلیمی مرز مشخصی وجود ندارد، گفت: تعداد روزهای بارش نسبت به ۱۰ سال پیش کم تر نشده، بلکه آنچه کمتر شده مقدار بارش بوده است. مقدار بارش در هر نوبت بارندگی و حجم آب ناشی از بارش در کشور کاهش یافته است و قطعا این میزان کم بارش به ندرت به “جریان رودخانه “می پیوندد و جریان ناچیز هم به دریاچه نمی رسد و نقش چندانی در افزایش تراز دریاچه ایفا نمی نماید.

صراف گفت: با توجه به تاثیر بیشتر گرمایش جهانی در اقلیم ایران، می توانیم در مجامع بین المللی طرح دعوی کنیم، هر چند شاید مسئولان  نخواهند این موضوع را به خاطر مسایل حیثیتی و  مدیریتی در سطح بین المللی مطرح کند.

از دست دادن بارندگی‌های زمستانی

وی بیان کرد: بزرگترین خطری که ما را تهدید می‌کند، از دست دادن بارندگی های زمستانی (به شکل جامد یا همان به فرم برف ) و به تبع آن کمتر شدن سرمای زمستانی و بروز گرمای زمستانی است در که در نتیجه این امر کل اکولوژی مناطق ما بهم می خورد .آمار نشان می دهد بارش شمالغرب کشور حدود ۲۵ درصد نسبت به میانگین درازمدت کاهش یافته و دما نیز حدودا سه درجه افزایش یافته است.

رئیس دانشکده علوم محیطی دانشگاه تبریز گفت: نسبت به جمعیت حرارت بسیاری تولید می‌کنیم که این حرارت موجب گرم شدن ابرها و در نتیجه تبدیل برف به باران و بخار می شود.

وی خاطرنشان کرد: حرارت در ایران بیشتر تولید می‌شود، چه بصورت سوخت و ساز ناشی از خودروها ی کم کیفیت داخلی، چه بصورت سوخت نیروگاه ها و کارخانه های با تکنیک های قدیمی و عمدتا فرسوده شده، و چه حتی بفرم مصرف سوخت در واحد گرمایشی منازل و…که همه اینها نهایتا موجت گرمایش آتمسفر ایران و منطقه شده و سبب کاهش ریزش برف و باران می گردد. همه این فعالیت‌ها، چرخه خشکی و خشکسالی‌ها را پایدار و برقرار می‌سازدفارس