ماسک‌های صورت می‌توانند برای خود فرد استفاده‌کننده هم تا حدودی محافظت ایجاد کنند، اما این‌که این محافظت تا چه اندازه است تا حدود بسیار زیادی بستگی به نوع ماسک دارد. هیچ ماسکی، محافظت صد در صدی ایجاد نمی‌کند و نباید آن را جایگزین حفظ فاصله اجتماعی از دیگران، شستن مکرراً دست‌ها و اجتناب از جمع‌های شلوغ کنید. وقتی شما این مزایای استفاده از ماسک را در نظر می‌گیرید می‌بینید که استفاده از ماسک می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.

اما کدام نوع ماسک، بهترین است؟

کارشناسان می‌گویند در انتخاب ماسک باید تمرکز شما روی ماسکی باشد که پارچه‌ای بوده و کاملاً روی صورتتان فیت شده و در عین حال قابل تنفس باشد. این که یک ماسک تا چه اندازه محافظت‌کننده است، بستگی به این دارد که از چه جنسی ساخته شده و چقدر خوب روی صورتتان قرار می‌گیرد. اما اگر شما نتوانید با ماسکی که دارید خوب نفس بکشید، پس احتمال این که آن را روی صورت خود نگه دارید، کم است.
در این مطلب نگاهی می‌اندازیم به انواع متفاوت ماسک‌هایی که احتمالاً آن‌ها را می‌بینید و این که تا چه اندازه مؤثرند و از افراد دور و بر شما و البته خود شما محافظت می‌کنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) می‌گوید افراد باید در میان جمع، ماسک پارچه‌ای بزنند، پس ما هم اول در مورد ماسک‌های پارچه‌ای صحبت می‌کنیم.

ماسک‌های پارچه‌ای

اول خود پارچه را بررسی کنید. Supratik Guha استاد مهندسی مولکولی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید، فشردگی بافت پارچه واقعاً اهمیت دارد و این اولین چیزی است که باید به آن دقت کنید. برای بررسی پارچه، آن را جلوی نور نگه دارید: اگر به راحتی می‌توانید خطوط الیاف پارچه را ببینید، پس ماسکی که با این پارچه درست شود، نمی‌تواند فیلتر خوبی باشد. محققان می‌گویند پارچه صد در صد کتان که بافت محکم و فشرده دارد، ماسک خوبی می‌شود. زیرا در سطح میکروسکوپی، الیاف طبیعی کتان نسبت به پارچه‌های مصنوعی، معمولاً ساختار سه بعدی دارند، که نرم‌تر هم هستند. این ساختار سه بعدی می‌تواند موانع بیشتری بر سر راه ذرات مزاحم ایجاد کند.
به تازگی مطالعه‌ای انجام شد که در آن انواع و اقسام پارچه‌ها از جهت این که تا چه اندازه قابلیت فیلتر کردن دارند مورد بررسی قرار گرفت. تنها دو نوع پارچه‌ی مصنوعی که یکی از آن‌ها ۱۰۰ درصد پلی‌استر بود، فیلتر خوبی بود و بیشتر پارچه‌های مصنوعی از جهت قابلیت فیلتر کردن، ارزشی نداشتند؛ اما حتی زدن ماسکی که از پارچه‌ی مصنوعی تهیه شده، بهتر از اصلاً ماسک نزدن است.

ماسک پارچه‌ای چند لایه
مطالعات گوناگونی دریافته‌اند ماسک‌هایی که از چند لایه درست شده‌اند بهتر و مؤثرتر می‌توانند جلوی ذرات ریز را بگیرند. ماسکی که از دو لایه پارچه با بافت فشرده با فیلتری توکار ساخته شده، انتخاب بسیار خوبی است. بهترین فیلتر برای قرار دادن بین دو لایه پارچه، پلی‌پروپیلن است که از پلاستیک مشتق شده است.
پلی‌پروپیلن به عنوان یک فیلتر فیزیکی بسیار عالی است اما یک امتیاز دیگر هم دارد: از قدرت الکتریسیته ساکن استفاده می‌کند. حالت استاتیکی را در نظر بگیرید که وقتی دو تکه پارچه را به هم مالش می‌دهید روی می‌دهد و این همان اتفاقی است که در ماسک دو لایه پارچه‌ای با فیلتر پلی‌پروپیلن روی می‌دهد: خاصیت چسبندگی استاتیک، ذرات دو سوی ماسک را گیر می‌اندازد و این همان چیزی است که شما می‌خواهید.

پلی‌پروپیلن برخلاف سایر مواد، وقتی که در اثر بازدم شما رطوبت ایجاد می‌شود نیز می‌تواند شارژ الکتریسیته ساکن را حفظ کند. نکته‌ای که وجود دارد این است که پلی پروپیلن وقتی که شسته می‌شود، الکتریسیته ساکن خود را از دست می‌دهد اما شما می‌توانید با اتو کشیدن آن، دوباره آن را شارژ کنید یا این که با دستکش‌های پلاستیکی آن را به مدت ۲۰ ثانیه مالش دهید.
یک ماسک دو لایه که از کتان بافت فشرده ساخته شده به تنهایی می‌تواند تقریباً ۳۵ درصد از ذرات را فیلتر کند. اما افزودن فیلتری دو لایه که از پلی پروپیلن شارژ شده است می‌تواند قابلیت فیلترکنندگی ماسک را ۳۵ درصد دیگر افزایش دهد. لایه‌ی کتانی ماسک باید نزدیک‌ترین لایه به صورتتان باشد زیرا این‌گونه راحت‌تر خواهید بود و سلامت پوستتان بهتر حفظ خواهد شد.
اگر به پارچه‌ی پلی پروپیلن دسترسی ندارید، از دستمال کاغذی استفاده کنید: دو ورق دستمال کاغذی را بردارید، آن‌ها را روی هم تا کنید و داخل ماسکتان بگذارید تا در نهایت یک ماسک چهار لایه‌ای داشته باشید که می‌توانید هر روز فیلترش را عوض کنید. جالب است بدانید دستمال کاغذی چهار لایه، محافظ بسیار خوبی است اما دستمال کاغذی این امتیاز را ندارد که الکتریسیته ساکن را نگه دارد.
اگر هیچ یک از راهکارهای بالا برای شما ممکن نیست، ماسکی که از سه لایه یا بیشتر، کتان بافت فشرده ساخته شده نیز ماسک بسیار خوبی است.
برخی از سایت‌های فروش آنلاین ادعا می‌کنند فیلتر قهوه می‌تواند فیلتر خوبی برای ماسک باشد؛ اما فیلتر قهوه، نفس کشیدن را سخت می‌کند، بنابراین شما از اطراف فیلتر نفس خواهید کشید نه از پشت آن. تصور کنید یک شیلنگ آب دستتان است و شما انگشت شست خود را روی قسمتی از آن می‌گذارید و آب به اطراف پخش می‌شود. همین اتفاق در مورد فیلتر قهوه می‌افتد، یعنی جریان هوایی که تنفس می‌کنید در اطراف فیلتر خواهد بود، نه از طریق فیلتر و این هدف شما برای استفاده از ماسک نیست.

شکل ماسک هم اهمیت دارد
توانایی ماسک برای فیلتر کردن ذرات نه تنها بستگی به جنس آن دارد بلکه مهم است که چگونه دهان و بینی‌تان را می‌پوشاند. در مورد ماسک‌های پارچه‌ای، آن‌هایی که کاملاً روی صورتتان قرار می‌گیرند بهترین هستند. ماسک‌های چین‌دار یا تاخورده نیز انتخاب‌های خوبی هستند: چین‌خوردگی‌ها یا تاخوردگی‌ها روی صورت باز می‌شوند و بنابراین شما هوای بیشتری در خود ماسک دارید و مجبور نیستید از درزهای طرفین ماسک هوا را به درون بکشید یا بیرون دهید. ماسک‌هایی که در قسمت جلو، کاملاً صاف هستند، کم اثرترند.

ترفندی برای پوشش بهتر ماسک
لایه‌ای از جوراب‌شلواری به ماسکتان اضافه کنید. ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از بالا تا پایین یک لنگه از جوراب‌شلواری را ببرید و آن را روی ماسکتان بکشید. این کار باعث می‌شود عوض اینکه ذرات از لبه‌های شُل ماسک عبور کنند، در ماسک گرفتار شده و فیلتر شوند.

از ماسک‌هایی که دریچه‌ی بازدم دارند استفاده نکنید
بعضی از ماسک‌های پارچه‌ای و یک‌بارمصرف، دریچه‌ای در قسمت جلو برای بازدم دارند. این دریچه باعث می‌شود راحت‌تر بازدم انجام دهید اما هوای فیلتر نشده را رها می‌کند، بنابراین اگر شما ناقل ویروس باشید، از دیگران محافظت نخواهد کرد. فراموش نکنید که محافظت از دیگران، اصلی‌ترین دلیل ماسک زدن شماست.

ماسک را تمیز نگه دارید
کارشناسان می‌گویند ماسک‌های پارچه‌ای باید هر روز با آب داغ و صابون یا پودر رخت‌شویی شسته شوند. ماسک باید پیش از استفاده‌ی دوباره، کاملاً خشک شده باشد، زیرا ماسک نمدار می‌تواند نفس کشیدن را سخت کرده و احتمال رشد میکروارگانیسم‌ها را بیشتر کند.

ماسک‌های پزشکی

ماسک‌های N95
ماسک‌های N95 جوری طراحی شده‌اند که اطراف بینی و دهان را سفت و محکم می‌پوشانند. اگر ماسک N95 به‌درستی روی صورت قرار بگیرد، می‌تواند دست‌کم جلوی ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا را بگیرد. این نوع ماسک‌ها در محافظت از شمایی که آن را زده‌اید و افرادی که دور و برتان هستند عالی عمل می‌کنند. یک دلیل مؤثر بودن ماسک N95 این است که از لایه‌های زیادی از الیاف پلی پروپیلن ساخته شده که در بالا گفتیم. یعنی در این ماسک‌ها از الکتریسیته‌ی ساکن برای گیر انداختن ذرات در دو سوی ماسک استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید ماسک N95 بخرید باید بدانید که بعضی از این ماسک‌ها که در بازار وجود دارند قلابی‌اند.

ماسک‌های KN95
ماسک KN95 تحت نظارت دولت چین تولید می‌شود. این ماسک مانند ماسک N95 جوری طراحی شده که دست‌کم ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا را فیلتر می‌کند. اما آزمایش‌ها نشان داده عملکرد خیلی از ماسک‌های KN95 موجود در بازار درست نبوده و خیلی از آن‌ها قلابی‌اند.

ماسک‌های جراحی
ماسک‌های جراحی، ماسک‌های یک بار مصرفی هستند که شُل در اطراف صورت قرار می‌گیرند. این ماسک‌ها تقریباً در دسترس همه هستند و اساساً برای محافظت از دیگران در برابر کسی که این ماسک را زده استفاده می‌شوند و البته برای فیلتر کردن ذرات بزرگ معلق در هوا نیز کاربرد دارند اما نمی‌توانند ذرات بسیار ریز را فیلتر کنند.
خیلی از ماسک‌های جراحی از کاغذ درست شده‌اند و بعضی از این ماسک‌ها نیز با پلی پروپیلن تهیه شده‌اند. تحقیقات نشان داده ماسک‌های جراحی می‌توانند خیلی از ترشحات تنفسی را که توسط فرد آلوده پخش می‌شوند فیلتر نمایند؛ اما اینکه ماسک جراحی چقدر خوب می‌تواند از شمایی که از آن استفاده می‌کنید در برابر ذرات کوچک‌تر محافظت کند، تا حدود بسیار زیادی متغیر است. مثلاً یکی از ماسک‌های جراحی تست شده توانسته بود ۳۰ درصد از ذرات ریز را فیلتر کند و ماسک‌های جراحی دیگری هم بودند که تا ۸۰ درصد از ذرات ریز را فیلتر کرده بودند.