به گزارش خبر تبریز به نقل از نصر، در دل کوه‌های سواسدان و نسوق آذربایجان شرقی معدن طلای اندریان وجود دارد؛ معدنی که غالب سهام طلا آن به یک شرکت خارجی واگذار شده است!
مدت هاست آذربایجان شرقی درگیر تنش های زیست محیطی ناشی از فعالیت خارج از قواعد و اصول زیست محیطی برخی صنایع شیمیایی و معدنی است که معدن طلای اندریان (اندیرگان) یکی از بزرگترین آن هاست. این معدن از زمان بهره برداری موجب نگرانی فعالان زیست محیطی و رسانه ای شده و گاه و بیگاه گزارش های ضد و نقیضی از وضعیت آن منتشر می شد.

نگرانی از مخاطرات زیست محیطی فعالیت معدن طلای اندریان
هفته پیش خبرنگار «نصر» جهت بررسی میدانی موضوع به روستای اندریان اعزام شد. گزارش مستند آیدین تبریزی از فعالیت مخرب معدن طلای اندریان موجب واکنش های بسیاری در فضای مجازی شد. استفاده از ترکیبات سیانور در استحصال طلا از این معدن، آب، خاک، هوا و سلامت مردم منطقه را به شدت تهدید می کند و در این گزارش تصاویری از تلفات حیوانات وحشی نیز قابل مشاهده است.
اهالی روستای اندریان در این گزارش از مخاطرت زیست محیطی فعالیت این معدن به شدت ابراز نگرانی می کنند.
حسینی، دهیار روستای اندریان به خبرنگار نصر می گوید: از سال ۷۲ در این معدن اکتشافاتی صورت می گرفت، طی این مدت ۵ شرکت این معدن را تحویل گرفته و در این مدت اهالی هم از فعالیت این شرکت ها با دادن زمین و راه حمایت کرده اند تا جوانان منطقه بتوانند مشغول کار شوند، اما وعده هایی که به ما داده بودند، بر عکس شد و شرکت خارجی بهره بردار از این معدن در استحصال طلا از معدن روستای ما از سیانور استفاده کرد و این روش بسیار خطرناک و نادرست است و محیط زیست هم اعلام کرده بود که این روش را تایید نمی کند و مجوزی برای این شرکت صادر نخواهد کرد.
وی افزود: ما امروز حقیقتاً عوارش خطرناک و نگران کننده فعالیت این معدن با استفاده از سیانور را در منطقه و روستای خودمان می بینیم. در دو سال گذشته دامداری، کشاورزی و زنبورداری در منطقه ما تقریبا از بین رفته است.
دهیار روستای اندریان افزود: آن طور که ما با صداقت از معدن کاران حمایت کردیم، آن ها با ما این طور رفتار نکردند و محیط زیست منطقه ما و سلامت ما به شدت تهدید می شود. این روند به جنگل های ارسباران هم آسیب می زند.

استفاده از ترکیبات سیانور و تهدید محیط زیست و سلامت اهالی منطقه
اما در معدن طلای اندریان چه می گذرد و این معدن چگونه با استفاده از ترکیبات سیانور محیط زیست و سلامت اهالی منطقه را تهدید می کند؟
استحصال معدن طلای اندریان با استفاده از روش لیچینگ سیانوری انجام می شود؛ بر اساس ژئومورفولوژی  محدوده منطقه مذکور و میزان ارتفاع از سطح دریا و میزان تبخیر واقعی  در این منطقه بر اساس میزان دما و رطوبت ثبت شده در دهه  گذشته و سرعت و نیز جهت باد غالب در منطقه، استفاده از این روش استحصال در فضای باز با وجود پسماند ویژه و بسیار خطرناک برای اکوسیستم منطقه محسوب می شود.
احمد بایبوردی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مرکز علوم خاک و آب جهاد کشاورزی با بیان اینکه استفاده از روش لیچینگ سیانوری در استخراج طلا روشی منسوخ و بسیار خطرناک است، می گوید: در این واحد روزانه بیش از نصف مصرف سیانید سدیم حدود یک تن که ماده ای بسیار خطرناک وکشنده بوده و از مشتقات سیانور است تبخیر شده و در نهایت با بارش باران جذب خاک منطقه شده و می تواند وارد آب های زیرزمینی گردد.
وی تشریح می کند: میزان دقیق تبخیر و نفوذ در ژئومنبران همان مقداری است که بعد الکترولیز محلول و جداسازی طلا، محلول باقی مانده مجددا به مخزن ذخیره جهت پمپاژ روی هپ استفاده می شود. کاهش میزان ظرفیت محلول در مخزن مساوی با همان میزان تبخیر و نفوذ است که تقریبا روزانه ۳ متر مکعب یا همان یک تن است و این حجم  افزایش بار آلایندگی در طبیعت یعنی جنگ با طبیعت.
این متخصص آب و خاک ادامه می دهد: از آنجایی که لیچینگ سیانوری در ارتفاعی بیشتر از ۱۰۰۰ متر از روستاها و رودخانه های مجاور درحال انجام است، نفوذ و نشت سیانور به منابع زیرزمینی همچون آب های زیرزمینی و چشمه ها از یک طرف و خطر نشت سیانور به رودخانه های مجاور که تهدیدی برای محیط زیست منطقه است مردم و فعالین زیست محیطی را با نگرانی جدی مواجه کرده است.
بایبوردی افزود: پیش بینی شرکت بهره بردار برای حذف سیانور از باطله ها، شستشوی آن خاک آن عنوان شده است! حال سوال این است بعد از شستشو این پساب سمی نیز به دلیل  عدم احداث سیستم مناسب تصفیه به کجا هدایت خواهد شد؟ این خود می تواند یک معضل زیست محیطی دیگری برای منطقه محسوب گردد و خاک های زراعی منطقه و آب های سطحی را تهدید کند. از طرف دیگر احداث هپ به ارتفاع ۱۰ متر که از لحاظ فنی یک امر غیر استاندارد است، باعث تخریب لایه حفاظتی و در نتیجه نفوذ محلول سیانید سدیم به  خاک منطقه می شود.

تهدید جنگل های ارسباران و حیات وحش منطقه/ تایید وجود ترکیبات سیانور در آب های اندریان
اما در فاصله کمتر از ۱۰ کیلومتر از این معدن، آبشار گل آخور قرار گرفته که یکی از مناظر طبیعی و بکر آذربایجان محسوب می شود. فعالیت این معدن با وضعیتی که شرح آن رفت، جنگل های ارسباران و حیات وحش منطقه را نیز تهدید می کند.
احمد بایبوردی اضافه می کند: به سبب استفاده از سیانوراسیون برای استحصال طلا در این معدن، شاهد آزادسازی اسید هم در محیط  هستیم. انواع مواد باطله‌ معدن به اشکال مختلف از جمله پسآب خروجی معدن و مایع محلول خارج شده از تونل استخراج سیانوراسیون و کیک فیلتر حاصل از رسوب روی کربن مصرفی و دوغاب و استخراج کانه به صورت جامد و محلول‌های آبی و محلول حاوی ذرات کربن وجود دارد.
وی ادامه داد: آلودگی رودخانه‌ها و چشمه‌های اطراف معدن طلای اندریان از مهم‌ترین مسایل زیست محیطی منطقه است. با توجه به خطرات زیست محیطی خطرناک حاصل از فرآیند تولید به روش سیانید سدیم لزوم بررسی مجدد مسائل زیست محیطی این واحد معدنی اجتناب ناپذیر است و فعالیت به این شیوه کشاورزی و دامداری  منطقه را در آینده ای نه چندان دور تحت الشعاع قرار خواهد داد. فاضلاب‌های شیمیایی معدن طلای اندریان و مواد سمی حاصل از فعالیت غیر اصولی آن در طول زمان از بین نمی‌روند و شاهد آن خواهیم بود که مراتع بکر روستای اندریان کاربری خود را از دست خواهد داد، چرا که  آزادسازی سیانور چه در محیط کار و چه در فضای آزاد عواقبی همچون آلودگی آب های زیرزمینی، سطحی و رودخانه ها و به دنبال تبخیر آن باران های اسیدی را به دنبال خواهد داشت.
وی در ادامه از انجام آزمایش های مختلف از آب و خاک منطقه و وجود ترکیبات سیانور در رودخانه های اندریان خبر داد و گفت: به منظور بررسی احتمال وجود آلودگی سیانید در آب های جاری منطقه اقدام به نمونه برداری در ماه های تیر و مرداد شد و آزمایشات به دقت در آزمایشگاه های معتمد محیط زیست در تبریز و تهران طبق روش نمونه برداری از آب مطابق استاندارد ۲۳۴۷ صورت گرفت که نتایج حاصل وجود ترکیبات سیانید را در رودخانه آسترگان، اندريان، ميوه رود، نمونه آب چشمه اندريان، چشمه آسترگان را تایید کرد.

سکوت مسئولان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی
اما معدن طلای اندریان چگونه و بر چه اساسی با وجود استفاده از ترکیبات سیانور در استحصال طلا از اداره کل حفاظت محیط زیست استان مجوز فعالیت دریافت کرده است؟ با وجود اینکه مجوز فعالیت معدن طلای اندریان به دلیل استفاده از ترکیبات سیانور در کمیته ارزیابی سال ۹۳ مردود اعلام شده بود، چگونه بی هیچ تغییراتی در فرایند تولید، در سال ۹۶ از همان کمیته حفاظت محیط زیست استان مجوز فعالیت کسب کرده است؟ به چه علتی مسئولان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی استان در قبال این فاجعه زیست محیطی سکوت کرده اند؟
واحد های مشمول ارزیابی زیست محیطی طبق قانون هوای پاک باید سیستم پایش آنلاین نصب کنند، چرا با این واحد معدنی خطرناک چنین با مسامحه برخورد می شود؟

لزوم ورود مدیریت ارشد استان برای جلوگیری از بحران تمام عیار زیست محیطی در قلب ارسباران
فعالیت معدن طلای اندریان با این روش خطرناک سلامت شهروندان آذربایجانی را به مخاطره انداخته است. سد حاجیلر چای در ۱۰ کیلومتری پایین دست معدن بوده و آب شرب و کشاورزی ۶۵ روستا را تامین می کند؛ اگر باران شدیدی بیاید و هیپ معدن سرریز کرده و به مخزن سد برسد، چه فاجعه انسانی و زیست محیطی به وجود خواهد آمد؟
سوالات و ابهامات زیادی در خصوص عملکرد حفاظت محیط زیست استان وجود دارد که باید پاسخی منطقی و قانع کننده دریافت کنند.
لازم است مسئولان ارشد استان از جمله استاندار آذربایجان شرقی با ورود فوری و جدی به این مساله از ادامه یک بحران تمام عیار زیست محیطی در قلب ارسباران جلوگیری کنند.
طبیعت هدیه ای الهی به نسل بشر و آیندگان است و کسی حق ندارد به خاطر منافع زودگذر، محیط زیست آیندگان را به مخاطره بیاندازد. آژانس خبری تحلیلی نصر به پیگیری های خود در خصوص بحران زیست محیطی معدن طلای اندریان ادامه می دهد و منتظر پاسخ ها و اقدامات درخور مسئولان مربوطه است.
گزارش از محمد سهرابی