“آتش‌سوزی در بازار تبریز” تیتر خبری است که هرگز قدیمی نمی‌شود و گویا محدودیت‌های ایجاد شده توسط اداره کل میراث فرهنگی در بازار تبریز به دلیل جایگاه این شاهکار تاریخی به بهانه‌ای برای بی‌احتیاطی و آتش انداختن به جان آن تبدیل شده است.

بازارها، دومین عامل اصلی در شکل‌گیری شهرها بوده و در سرنوشت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اعضای یک جامعه موثر هستند؛ به ویژه بازار تبریز که نبض تاریخی و اقتصادی این کهن شهر به شمار می‌آید، از این رو هر بار سوختن بخشی از بازار تبریز برابر است با از بین رفتن تاریخ و هویت این شهر؛ مورخان و پژوهشگران احتمال می‌دهند بازار تبریز در دوره قاجاریه ساخته شده باشد، اما به احتمال زیاد معابر اصلی بازار بعد از زمین لرزه‌ سال ۱۱۹۳ هجری قمری، مانند گذشته بازسازی شده است.

به گزارش ایسنا، با توجه به اهمیت و جایگاه این مجموعه‌ی تاریخی، تداوم بی‌احتیاطی‌ها و سهل انگاری اصناف و عدم مشارکت آن‌ها در نگهداری از بازار تبریز، می‌تواند زمینه‌ساز وقوع آتش‌سوزی‌های مکرر و در برخی موارد، حوادث خطرناکی شود که فاجعه‌بارتر از حادثه‌ دلخراش پلاسکو باشد، ساختمان جدید پلاسکو امسال از نو ساخته شد، اما بازار تبریز، تنها محل خرید و فروش نبوده و فرهنگ، هویت و تمدن ناشی از آن را نمی‌توان به راحتی بازسازی کرد، این مجموعه در یونسکو ثبت شده و از بین رفتن تدریجی هویت تاریخی آن در آتش سوزی‌های مکرر و واگذاری کامل مدیریت بازار به بازاریان، می‌تواند زمینه‌ی خروج بازار تبریز از یونسکو را هم فراهم کند.

مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه با توجه به جایگاه بازار سرپوشیده‌ تبریز، لوله‌کشی و گازرسانی به این مجموعه ممکن نیست، اظهار می‌کند: لوله‌کشی در بیشتر مجموعه‌های مشابه بازار تبریز، ممنوع است، حتی در جایی مثل ماسوله که مردم در خانه‌هایشان زندگی می‌کنند هم چنین امکانی فراهم نیست.

حسین اسمعیلی سنگری می‌افزاید: شرکت پخش فراورده‌های نفتی، دریافت سهمیه نفت توسط بازاریان تبریز را منوط به ثبت نام در سامانه مربوطه دانسته و اصناف برای دریافت سهمیه نفت سفید باید مجوز و پروانه داشته باشند و به همین دلیل هم مشکلاتی در خصوص گرمایش بازار تبریز به وجود آمده است.

مدیر پایگاه جهانی تبریز، طراحی و راه‌اندازی سیستم‌های حرارت مرکزی در قالب موتورخانه برای تامین گرمایش بخش‌هایی از بازار تبریز را یکی از برنامه‌های مدیریتی پایگاه جهانی بازار تبریز عنوان کرده و می‌گوید: یک موتورخانه به صورت پایلوت در یکی از سراهای بازار تبریز تعبیه شد که متاسفانه بازاریان از راه‌اندازی آن استقبال نکردند و این پروژه به صورت نیمه تمام باقی ماند.

اسمعیلی سنگری، بهترین حالت برای تامین گرمایش بازار تبریز را استفاده از موتورخانه حرارت مرکزی عنوان کرده و می‌افزاید: مقرر بود این موتورخانه در هشت نقطه از بازار تبریز راه اندازی شود، اما این طرح با وجود احداث توسط دولت، به دلیل عدم استقبال و مشارکت بازاریان اجرایی نشد.

مدیر پایگاه جهانی بازار تبریز در خاتمه، استفاده از سیستم گرمایش برقی را از دیگر راه‌های جایگزین برای گرمایش بازار تبریز دانسته و محقق شدن آن را منوط به تقبل فاینانس توسط اداره‌ی برق، عنوان کرده و خاطرنشان می‌کند: استفاده از این روش که همکاری همه جانبه اداره برق را می‌طلبد، باعث می‌شود گرمایش بازار برای بازاریان چندان هزینه‌بر نبوده و در این صورت فشار زیادی هم بر مدار برق بازارتبریز وارد نشود.

مدیر منطقه آذربایجان شرقی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز در ادامه در گفت‌وگو با ایسنا در تشریح ضرورت ثبت نام اصناف برای دریافت سهمیه‌ نفت سفید، اظهار می‌کند: در راستای اجرای دستورالعمل و ابلاغیه کمیته مرکزی طرح نظارت و کنترل توزیع سوخت در سامانه درخواست فرآورده‌های نفتی به عنوان طرح ملی کشوری و ساماندهی توزیع فراورده‌ها با هدف شناسایی مصرف واقعی، پیشگیری از فروش خارج از شبکه و صیانت از حقوق مردم، نفت سفید صرفا برای مصارف حرارتی خانوارهای فاقد امکانات لوله و علمک گاز تایید شده توسط شرکت گاز و نیز مصارف بخش‌های صنایع و اصناف غیربرخوردار از گاز طبیعی بر اساس درخواست‌های مجوز تایید شده توسط سازمان‌های متولی در سامانه تجارت آسان توزیع می‌شود.

او در بخش پایانی سخنانش با اشاره به راه‌های دریافت سهمیه سوخت نفت سفید برای بازاریان تبریز خاطرنشان می‌کند؛ هر یک از اصناف مستقر در محدوده بازار تاریخی تبریز می‌توانند با ثبت نام انفرادی و احراز هویت توسط سازمان متولی مربوطه به سامانه درخواست فراورده‌های نفتی به آدرس اینترنتی http://newtejaratasan.niopdc.ir مراجعه و اقدام کرده و یا از طریق اتحادیه‌های مربوطه درخواست سوخت مورد نیاز خودشان را ثبت کنند.

به گزارش ایسنا، حتی در صورت ارائه‌ سهمیه‌ای سوخت به بازاریان، آتش‌سوزی‌های بازار تبریز، تمامی ندارد و به نظر می‌رسد مشکل اصلی در این مجموعه‌ی بزرگ تاریخی، تهدید این سازه‌ی آجری با آتش سوزی است؛ بر اساس اعلام کارشناسان، علت بخش عمده‌ای از آتش‌سوزی‌های بازار تبریز، ریشه در بی احتیاطی‌های اصناف دارد، نه عدم وجود گاز و لوله‌کشی.

معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز نیز در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به محدودیت‌های موجود در بازار تبریز و نبود گاز شهری در آن، به ایسنا می‌گوید: اصناف و بازاریان هم باید مانند دیگر شهروندان، ایمنی را محترم شمرده و پیشگیری را در اولویت قرار دهند؛ فضای مغازه‌های موجود در بازار تبریز، بسیار محدود بوده و استفاده از لوازم گرمایشی نفتی و گازسوز و برخورد لحظه‌ای مشتری‌ها یا صاحبان مغازه به آن می‌تواند زمینه‌ساز وقوع آتش‌سوزی بزرگی باشد.

معاون عملیات سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تبریز، نسبت به بررسی وضعیت سیم‌کشی مغازه‌های بازار تبریز توسط اصناف، هشدار داده و متذکر می‌شود: اصناف در صورت مشاهده‌ی مناسب نبودن وضعیت سیم کشی مغازه‌ها هرچه زودتر نسبت به رفع این مشکل اقدام کرده و به ویژه جریان برق مغازه را موقع ترک مغازه در ساعات پایانی ترک محل کار، قطع کنند، چرا که جریان‌های لحظه‌ای و بار اضافی موجود در سیم‌ها می‌تواند منجر به گرم شدن عایق‌ها و اتصال و آتش سوزی احتمالی شود؛ تقاضا داریم اصناف و همشهریان، آموزش‌های رایگان ارایه شده توسط کارشناسان سازمان آتش‌نشانی را جدی گرفته و همواره پیشگیری را جدی‌تر بگیرند؛ آموزش‌های لازم برای ارتقاء سطح ایمنی در بازار تبریز توسط کارشناسان سازمان آتش‌نشانی در قالب طرح “چهره به چهره” با استقبال اصناف برگزار شد.

دشتی تاکید می‌کند: اصناف هم باید مشارکت کرده و ضمن تهیه‌ خاموش کننده‌های دستی، نحوه‌ی استفاده از آن را هم یاد بگیرند تا در همان لحظات اولیه نسبت به اطفاء حریق اقدام کنند؛ آموزش صرف نمی‌تواند سبب عملکرد مطلوب افراد به هنگام وقوع حوادث شود؛ نوع وسیله‌ی گرمایشی اعم از برقی، نفتی و گاز مایع نیست که سبب بروز حادثه می‌شود، بلکه استفاده از لوازم گرمایشی ناایمن در حجم زیاد، سبب بروز آتش‌سوزی‌های متعدد می‌شود.

به گفته‌ی معاون عملیات سازمان آتش‌نشانی تبریز، گشت پیاده‌ی سازمان آتش‌نشانی در بازار تبریز فعال بوده و سیستم اعلام و اطفاء حریق در این مجموعه نصب شده است؛ تمامی فایرباکس‌های موجود در بازار توسط بسته‌های پلاستیکی قفل شده‌اند که به راحتی توسط اصناف قابل بازگشایی و قابل استفاده در مواقع ضروری هستند.

دشتی در ادامه خاطرنشان می‌کند: گروه‌های امدادی، اصلی‌ترین افراد برای حضور در محل حادثه هستند، اما متاسفانه تجمع رهگذاران و تماشاگران در برخی موارد، کار امدادرسانی را با مشکل مواجه می‌کند؛ همشهریان به هنگام بروز حادثه آتش‌سوزی در خانه، خیابان، بازار یا هر نقطه دیگری به سرعت با شماره تماس‌های امدادی به ویژه سامانه ۱۲۵ سازمان آتش‌نشانی، تماس حاصل کنند.

اتصال سیم‌های برق از جمله عواملی است که همواره در حوادث آتش‌سوزی بازار، مطرح می‌شود، از این رو در ادامه‌ی این گزارش، توضیحات مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق تبریز را می‌خوانید:

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق تبریز با تشریح اقدامات این شرکت به منظور سازماندهی سیستم برق بازار تبریز، به ایسنا می‌گوید: با اقدام به ارائه‌ی طرح‌های متعدد در زمینه‌های مختلف طی سال‌های ۹۶ تا ۹۹ بالغ بر ۳۳ میلیارد ریال پروژه در راستای توسعه، بهسازی، ساماندهی، ایمن‌سازی، طرح‌های کاهش تلفات، ایجاد قدرت مانور و سایر طرح‌ها در حوزه‌ی بازار بزرگ تبریز انجام شده و بر اساس فازبندی عملیات اجرایی پروژه‌ی کف‌سازی بازار همچنان ادامه دارد.

عادل کاظمی با تشریح برخی از اقدامات اصلاحی در شبکه‌های توزیع بازار بزرگ تبریز طی چند سال گذشته، می‌افزاید: اجرای چهار پروژه‌ی اصلاح کابل، لوله‌گذاری و اصلاح شبکه‌ی بازار کفاشان، اجرای دو پروژه‌ی پایلوت و ساماندهی بازار صادقیه، اجرای پنج پروژه‌ی اصلاح کابل، لوله‌گذاری، ساماندهی و اصلاح شبکه‌ی فشار ضعیف راسته بازار از جمله این اقدامات هستند.

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق تبریز، اجرای شش پروژه‌ی تامین برق، احداث روشنایی، تعویض و اصلاح انشعابات و اصلاح شبکه‌ی فشار ضعیف سرای دودری، اجرای دو پروژه‌ی اصلاح و لوله‌گذاری کابل بازار قیزبستی، اجرای دو پروژه‌ی اصلاح کابل و شبکه‌ی فشار ضعیف سرا و تیمچه‌ی خرازی‌ها، اجرای دو پروژه‌ی بهسازی و ساماندهی شبکه‌ی فشار ضعیف و اصلاح جعبه فیوز بازار صفی، اجرای دو پروژه‌ی اصلاح و ساماندهی شبکه‌ی فشار ضعیف سرای درب عباس، اجرای پروژه اصلاح شبکه دارایی تا گرجیلر (فاز۱)، اجرای پروژه اصلاح شبکه بازارمیرزا شفیع و اجرای پروژه اصلاح کابل سرویس‌های بازار امیر را از دیگر اقدامات اصلاحی شرکت توزیع برق برای اصلاح شبکه برق بازار تبریز، عنوان کرد.

به گفته‌ی کاظمی، اجرای پروژه اصلاح جعبه فیوزهای بازار سحر و پی فروشان، اجرای پروژه جایگزینی فیدرهای فشارضعیف و امکان مانور در پست‌های هوایی دارایی و امام جمعه و بازار غرب و حلبچی و میدان نماز، اجرای پروژه ساماندهی شبکه روشنائی بازار دباغ خانه تبریز و اجرای پروژه تبدیل شبکه فشار ضعیف هوائی از دیگر اقدامات این شرکت برای پیشگیری از حوادث ناشی از برق است.

اجرای پروژه ساماندهی شبکه فشارضعیف بازار یمن دوزان تبریز، اجرای پروژه بهسازی و ساماندهی شبکه فشار ضعیف سرای حاج حسین قدیم تبریز، اجرای پروژه بهسازی و ساماندهی شبکه فشار ضعیف بازار بزازان تبریز، اجرای پروژه تبدیل شبکه فشار ضعیف هوائی به زمینی در کوچه ملااحمد راسته کوچه تبریز، اجرای پروژه اصلاح و جابجائی پیلار معیوب جنب مسجد خلخالی بازار و اجرای پروژه اصلاح بست و لولا و نصب قفل و رنگ آمیزی پیلارهای محدوده بازار از سایر اقداماتی هستند که به منظور ایمن‌سازی شبکه برق رسانی و ارتقاء ایمنی بازار تاریخی تبریز، انجام شده است.

بر اساس این گزارش؛ بازار تاریخی و مسقف تبریز با یک کیلومتر مربع وسعت در ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۹۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۲۰۱۰ نیز با شماره ثبت ۱۳۴۶ به عنوان یکی از میراث جهانی ایران، تنها بازاری بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید؛ این بازار با داشتن حدود پنج هزار و ۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، پنج باب حمام و ۱۲ باب مدرسه به ‌عنوان اصلی ‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران در طول قرون و اعصار شناخته می‌شود؛ بازار تبریز از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است؛ پیش‌تر به جهت قرار گرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است؛ این بازار پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی، حاکم وقت تبریز بازسازی شد؛ هر چند تاریخ دقیق بنای این مجموعه مشخص نیست، ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌ و بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کارری، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند، از این لازم است مسئولان به گوش باشند، چرا که تاریخ قابل بازسازی نیست.