نگاهی به تهدیدها و مشکلات جامعه خبری آذربایجان شرقی در روز خبرنگار:

مشکلات ناتمام خبرنگاران؛ از دغدغه معیشت و نبود امنیت شغلی تا ظهور شبه رسانه ها
خبر تبریز: یک روزنامه نگار پیشکسوت معتقد است متأسفانه فضای دیجیتال سبب شده تا خیلی از افراد ناوارد و کم مهارت خود را یک خبرنگار و یا رسانه بدانند و با توجه به عدم امکان نظارت کافی بر این فضا، می‌تواند آینده رسانه و آرامش جامعه را بر هم بزند.
مصاحبه از: آناهیتا رحیمی

خبر تبریز به نقل ازآذرقلم: خبرنگاران با اینکه همواره از مشکلات و کمبودها سخن می‌گویند اما خود سالهاست که مشکلات بسیاری را بر جان خریده‌ و بدون هیچ توقعی، همواره در صحنه‌ها حضور دارند.
به گزارش آذرقلم به نقل از مهر، بار دیگر روز خبرنگار از راه رسید و باید از خبرنگارانی یاد کرد که همواره برای بیان حقایق و معضلات اجتماعی سینه خود را سپر کرده‌اند و تا در حد توان خود، هیچ رویداد و صحنه‌ای را خالی از حضور خود نگذاشته‌اند.
روز خبرنگار بهانه‌ای شد تا به سراغ چند تن از پیشکسوتان در این عرصه برویم که سالیان درازی است در این حرفه فعالیت دارند.

***
نقد صریح و بیان ناگفته‌ها در بستری از ادب و ملاک‌های قانونی
در این رابطه یک روزنامه نگار تبریزی و دانش آموخته دکتری علوم ارتباطات گفت: مهم‌ترین وظیفه و رسالتی که یک خبرنگار بر عهده دارد نقد صریح، بیان ناگفته‌ها در بستری از ادب و ملاک‌های قانونی، تاباندن نور بر اتاق‌های تاریک، افشای برخی از پشت پرده‌های ناکارآمد و مافیایی، تقویت وحدت در جامعه و فارغ از رنگ، عقیده و قومیت است.
محمد امین خوش نیت ادامه داد: کمک به انتخاب صحیح مخاطب، تزریق روح امید و شادابی بر پیکره جامعه و هم‌چنین انتقاد صریح و شفاف از ناراستی‌ها و کجی‌ها و تمجید از خوبی‌ها و فضائل اخلاقی در جامعه و ترویج آن، از دیگر رسالت‌های یک خبرنگار است که می‌توان از آن نام برد.

وی مهم‌ترین ویژگی یک خبرنگار را صراحت قلم و زبان بدون لکنت و با رعایت اصول اخلاقی و اسلوب‌های رسانه‌ای دانست و گفت: توان برقراری ارتباط با تمام اقشار جامعه، اشرافیت نسبی به همه موضوعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، تلاش برای مهارت افزایی، داشتن اطلاعات به روز، دوری از خودبزرگ بینی، متانت و دوری از کبر و غرور و مهم‌تر از همه عدم رفتارهای احساسی و پرهیز از ورود به جوسازی‌های رسانه‌ای و اجتماعی از دیگر شاخصه‌های یک خبرنگار متعهد و متخصص است.

روی آوردن به شغل دوم، جامعه خبری را آسیب پذیر می‌کند
سردبیر پایگاه خبری آذرقلم در مورد مشکلات معیشتی جامعه خبری استان و کشور گفت: آن را که عیان است چه حاجت به بیان است؟!
مشکلات معیشتی خبرنگاران سال‌های متمادی است که مطرح می‌شود اما تاکنون توجه خاصی به آنها نشده است؛ خبرنگاران با حداقل دستمزدها روزگار خود را می‌گذرانند و به عنوان افرادی پاکدست، ایثارگر و کم توقع شناخته می‌شوند اما در مقابل نهادهای قدرتمند دولتی کمترین حمایت را از آنها دارند ضمن آنکه بنگاه‌های خبری و رسانه‌ای هم که خبرنگاران در آنها شاغل هستند توان حمایت مالی چشمگیری از کارکنان خود ندارند.
وی به نبود بیمه و حقوق ناچیز خبرنگاران اشاره کرده و افزود: عدم وجود نهادهای ساختارمند و قانونی برای حمایت‌های مضاعف از خبرنگاران و امکان رتبه بندی آنان، آنگونه که باید و شاید انجام نگرفته است؛ وجود خانه مطبوعات و انجمن‌های صنفی در حد مسکّن بوده و قادر نیست تا تقویت روحی و ابجاد انگیزش را برای خبرنگاران به وجود آورد.
خوش نیت ادامه داد: متأسفانه چنین عواملی باعث شده تا نزدیک به ۷۰ درصد خبرنگاران از روی ناچاری به شغل دوم روی آورند و انتخاب شغل دوم نیز، شغل خبرنگاری را آسیب‌پذیر می‌کند.
این روزنامه نگار پیشکسوت بیان کرد: هرگز نمی‌توان این خبرنگاران را به خاطر روی آوردن به شغل دوم مورد تخطئه قرار داد؛ ای کاش درآمدهای حوزه خبرنگاری به اندازه‌ای بود تا امرار معاش آنان از این راه تأمین می‌شد تا منجر به انتخاب شغل دوم برای خبرنگاران نمی‌شد.
خوش نیت در مورد اهمیت برگزاری دوره‌های آموزش خبرنگاری هم معتقد است: برگزاری دوره‌های آموزشی، مهارت افزایی و دوره‌های ضمن خدمت به عنوان تزریق خون تازه در رگ‌های پیکره جامعه خبری است که باعث آشنایی با دانش‌های روز دنیا در عرصه رسانه و دست‌یابی به آخرین دستاوردها می‌گردد.
این مدرس روزنامه نگاری بیان کرد: برگزاری دوره‌های آموزشی منجر به بهره‌مندی جامعه خبری از تجارب همکاران استانی و منطقه‌ای شده از یک سو منجر به رفع کاستی‌ها و نقص‌ها می‌شود و از دیگر سو منجر به تقویت نقاط قوت خبرنگاران استانی و بومی نیز می‌شود.
وی برگزاری دوره‌های آموزشی را در نقش تقویت زیرساخت‌ها و راه اندازی نرم‌افزارهای ماشین رسانه دانسته و توضیح داد: همچنان که هر سیستمی نیازمند به ارتقا است جامعه خبری نیز از این قضیه مبرا نیست و باید ارتقا یابد.
خوش نیت برگزاری دوره‌های آموزشی را نوعی تشخّص و افزایش اعتبار جامعه رسانه‌ای در بین مردم و مسئولان دانست تا ثابت شود که این جامعه، پویا بوده و علاقه‌مند به آموزش‌های نوین و تکنولوژی‌های به روز است.

تهدیدی به نام شبه رسانه‌ها
وی ظهور رسانه‌های جدید و یا «شبه رسانه‌ها» را اجتناب ناپذیر دانست اما در عین حال افزود: این شبه رسانه‌ها می‌توانند به عنوان یکی از تهدیدهای جدی علیه رسانه‌های رسمی و معتبر مطرح شوند؛ متأسفانه فضای دیجیتال سبب شده تا خیلی از افراد ناوارد و کم مهارت خود را یک خبرنگار و یا رسانه بدانند و با توجه به عدم امکان نظارت کافی بر این فضا، می‌تواند آینده رسانه و آرامش جامعه را بر هم بزند.
خوش نیت در ادامه گفت: بسیاری از این رسانه‌های مجازی، بدون تابلو و شناسنامه و به صورت ناشناس وارد عرصه خبر و رسانه می‌شوند و اغلب تعهدی برای موثق بودن اخبار، حفظ آرامش روحی جامعه و … ندارند.
وی مسائل اقتصادی و کاهش درآمدها و دستمزدها را یکی دیگر از تنگناهای رسانه‌ها برشمرد و افزود: با توجه به افزایش فعالین حوزه رسانه، منابع درآمدی تقسیم شده است که در این میان رسانه‌های مکتوب به دلیل هزینه‌های نشر، چاپ و توزیع بیشتر در تنگنا هستند.
دانش آموخته دکتری علوم ارتباطات بیان کرد: در این راستا مهم‌ترین تهدیدی که قابل توجه است، علاقه‌مندی و اقبال تعدادی از دست‌های پنهان و قدرت‌های سیاسی و اقتصادی برای در اختیار گرفتن مدیریت پنهان برخی از رسانه‌هاست که در زمره بزرگ‌ترین آفت‌ها برای رسانه‌های پاکدست و مورد معتمد است چرا که صاحبان سرمایه و قدرت تلاش می‌کنند تا از اعتبار، اطلاعات و اعتماد مردم به رسانه‌ها استفاده کرده و از آن نردبانی برای خویش بسازند برای رسیدن به منافع اقتصادی و مقاصد سیاسی حزبی و گروهی خویش.
خوش نیت یکی دیگر از تنگناهای موجود در رسانه‌ها را بی محلی و بی توجهی برخی از مسئولان و عادی شدن انتقادات رسانه‌ای برای آنها دانست و افزود: کاهش اعتماد عمومی و عدم اقبال مردم به رسانه‌های مکتوب و سنتی هم یکی دیگر از تهدیدهای این عرصه است ضمن آنکه افزایش بی حد و حساب تعداد مجوز رسانه‌ای تکثر ناموزون رسانه‌ها منجر به آشفتگی و بلاتکلیفی مخاطب در انتخاب یک رسانه معتبر خواهد شد.
این مدرس روزنامه نگاری، افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان و شاغلان این حوزه را تنها راه مقابله با تهدیدها و آسیب‌های شغل خبرنگاری دانسته و گفت: برخی از رسانه‌ها از تقلیل محتوای علمی، تحلیلی و نشان دهنده مسیر تهی شده و به سمت مطالب کم ارزش، جنجالی و سرگرم کننده سوق یافته‌اند که منجر به تقلیل ذائقه رسانه‌ای و کاهش فرهنگ مطالعه کارآمد خواهد شد.

اجتناب از ورود به دسته‌بندی‌های سیاسی، شاخصه اصلی رسانه تأثیر گذار
وی رسانه تأثیر گذار را رسانه‌ای معرفی کرد که بتواند اعتماد عمومی را در بلند مدت برای رسانه خویش جلب کرده و صحت خبر را مقدم بر سرعت انتشار خبر بداند و افزود: متأسفانه در حال حاضر کیفیت و کمیت گزارش‌های تحلیلی و تحقیقی در سطح رسانه‌های عمومی کاهش یافته و تمایل رسانه‌های مجازی و به تبع آن، مخاطبان بیشتر به سوی اخبار سطحی، آنی و هیجانی افزایش یافته است. اکتفا به انعکاس خبرهای جنجالی، ذائقه اطلاعاتی و رسانه‌ای مردم و در نتیجه نگاه آنان به مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را تغییر می‌دهد.
خوش نیت به اجتناب رسانه‌ها از جریان سازی‌های منفی و کاذب تأکید کرده و گفت: رسانه‌ای که بتواند در جهت ترویج مسائل اخلاقی و فرهنگ عمومی جریان سازی کند کار نیکی انجام دده است مثل: جریان سازی برای استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی، درخت‌کاری، ماسک زدن و … اما برخی جریان سازی‌ها می‌تواند پیکره جامعه و اعتبار رسانه را تخریب کند.
وی در پایان افزود: رسانه تأثیر گذار رسانه‌ای است که خود را به عنوان یک رسانه آزاد مطرح کرده و به صاحبان قدرت و سرمایه باج ندهد و از این رو به بازیگران عرصه سیاست به عنوان یک منبع خبری نگاه کند نه به عنوان یک پله ترقی و حساب اندوخته برای آینده شغلی! رسانه تأثیر گذار رسانه‌ای است که در دسته بندی‌های سیاسی، حزبی و گروهی ورود نکند و فارغ از تفکر و رویکرد برخی از افراد سیاسی و بنگاه‌های اقتصادی در کنار تلاش برای کسب درآمدهای مجاز و مشروع مالی، بتواند به رسالت خود که همانا، زبان و گوش مردم و معتمد آنها بودن است پایبند باشد.

وجود ۱۷ هزار و ۷۷ رسانه در سطح کشور
عضو هیأت مدیره و سخنگوی خانه مطبوعات ایران هم گفت: خبرنگاران باید کار اطلاع رسانی، بهبود وضعیت زندگی مردم و کمک به حل معضلات مردم را در سرلوحه امور خود قرار داده و با صداقت و با در نظر گرفتن عوامل و شرایط بهروزی و خوشبختی مردم گام بردارند.مشکلات تمام نشدنی خبرنگاران؛ ازنبودبیمه ومعیشت تادغدغه امنیت شغلی
اسد بابایی ادامه داد: خبرنگاران در عصر کنونی باید در مقابل هجمه‌های بیگانگان در صدد هم‌فکری به مسئولان بوده و آنان را برای رسیدن به توسعه و پیشرفت کشور همراهی کنند؛ با توجه به اینکه هدف اصلی در حکومت اسلامی، خدمت به مردم است اگر در این راه، مسئولان دچار لغزش و یا فراموشی شدند به آنان گوشزدکرده و در این راه از هیچ‌کسی نباید واهمه داشته باشند.
وی، تأثیرگذاری و حل مشکلات معیشتی مردم را از ویژگی‌های یک خبرنگار موفق برشمرده و افزود: یک خبرنگار موفق باید به دنبال رفع معضلات اجتماعی، فرهنگی بوده و در اشاعه درستی‌ها، صداقت و نترسیدن از افراد زورگو، نهادها و مبارزه با فساد و هم‌چنین ایفای نقش خود به عنوان یکی از اصول مردم سالاری دینی پیشگام باشند.
مدیر خبرگزاری مهر در آذربایجان شرقی گفت: در حال حاضر ۱۷ هزار و ۷۷ رسانه دارای مجوز در کشور وجود دارد که رقم بسیار خوبی است و برخی از این رسانه‌ها توسط مراکز حمایت می‌شوند اما معیشت خبرنگاران که جزو یکی از اقشار ضعیف اما تأثیر گذار جامعه هستند همواره دغدغه بوده است.

۵۶۱ رسانه دارای مجوز در استان آذربایجان شرقی
بابایی ادامه داد: خبرنگاران از کم‌ترین سهم از درآمدهای به دست آمده رسانه‌ها از راه‌های مختلف را داشته و اکثر آنان در کشور با مشکلات معیشتی روبرو هستند و ما نتوانسته‌ایم آنان را بیمه کنیم؛ بیمه‌ای رسانه می‌تواند خلأ بیمه خبرنگاران را رفع کرده و معاونت مطبوعات نیز مشوق‌های لازم برای بیمه شدگان رسانه را افزایش دهد.
به گفته عضو هیأت مدیره و سخنگوی خانه مطبوعات ایران، در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد خبرنگاران در پایگاه‌های خبری آنلاین، مشغول به فعالیت هستند و در نتیجه باید سوپسید بیمه‌ای همانند روزنامه‌های مکتوب برای آنان در نظر گرفته شود که در این صورت مشکل بیمه پایگاه‌های خبری و خبرگزاری‌های استانی نیز می‌تواند رفع گردد.
وی با اشاره به اینکه استان آذربایجان شرقی بعد از تهران، دارای بیشترین رسانه است افزود: در استان آذربایجان شرقی، ۵۶۱ رسانه دارای مجوز وجود دارد که از این تعداد، ۱۶ روزنامه چاپی، ۸۲ هفته نامه، ۲۹ دو هفته نامه، ۷۴ ماهنامه، ۴ دو ماهنامه، ۵۸ فصلنامه، ۲۱ دو فصلنامه، ۸ سالنامه و ۲۲۷ پایگاه خبری را می‌توان نام برد.
مدیر خبرگزاری مهر در آذربایجان شرقی بیان کرد: بعد از استان آذربایجان شرقی، استان اصفهان دارای ۵۰۵ رسانه، استان خراسان رضوی دارای ۴۹۲ رسانه، گیلان دارای ۴۴۱ رسانه و در نهایت مازندران دارای ۴۱۵ می‌باشد که این نیازمند ساماندهی تعداد تکثر رسانه‌ها، خبرنگاران و افزایش رسیدگی توسط معاونت مطبوعات و رسانه‌هاست تا نحوه فعالیت رسانه‌ها مشخص گردد که در صورت ساماندهی رسانه‌ها و تشکل‌های رسانه‌ای می‌توانیم تعدادی از مشکلات موجود در این عرصه را رفع کنیم.

رشد و بالندگی رسانه‌ها در گرو آموزش‌ها
بابایی، آموزش را تنها راه برون‌رفت از مشکلات حاضر در برخی از رسانه‌های زردنویس دانسته و گفت: اگر آموزش‌های کاری و صحیحی در میان باشد می‌توان شاهد بر رشد و بالندگی در عرصه رسانه شده و از این رو خبرنگارانی توانمند و صاحب قلم را پرورش داد که فارغ از تمام مباحث، بتوانند مشکلات مردم را رفع کرده و در کنار مردم باشند و هم‌چنین در راستای ترویج اهداف عالیه انقلاب اسلامی ایران گام بردارند.
عضو هیأت مدیره و سخنگوی خانه مطبوعات ایران افزود: ما می‌توانیم از طریق آموزش، بسیاری از فنون را به خبرنگاران تعلیم دهیم تا بتوانند تا با کسب بیشتر مخاطب و رفع آسیب‌های اجتماعی جامعه در راستای توسعه فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه گام بردارند.
وی گفت: از این رو آموزش می‌تواند حلقه مفقوده تکثر رسانه‌های بدون هدف را از بین برده و کمک حالی به اقتصاد رسانه نیز داشته باشد بدین گونه که اگر خبرنگاران از آموزش صحیحی برخوردار باشند می‌توانند منبع درآمدی برای رسانه خود محسوب شده و با یادداشت و گزارش‌های خود، بیان واقعی مسئله به اقتصاد رسانه نیز کمک کند پس آمورش یک گام مهم است که باید معاونت مطبوعات وزارت ارشاد به آموزش‌های مدون در حوزه رسانه همت گمارند و از این رو خانه‌های مطبوعات که در این زمینه فعال هستند باید در این حوزه فعال باشند.

ساماندهی در حوزه تشکل‌ها یک نیاز جدی است
مدیر خبرگزاری مهر در آذربایجان شرقی، ساماندهی در حوزه تشکل‌ها را یک نیاز جدی برشمرده و افزود: به واسطه در اختیار بودن تشکل‌های قوی، می‌توان بر مشکلات فائق آمد و این زمانی میسر می‌شود که دولتمردان به تشکل‌ها باور داشته و سعی در راستای تضعیف تشکل‌ها نداشته باشند؛ به همین دلیل باید در صدد باشند تا تشکل‌های رسانه‌ای به عنوان بازوهای دولت بتوانند در رفع مشکلات خبرنگاران و جلوگیری از فشار بر آنان و مبارزه با فساد گام بردارند.

وی ادامه داد: میزان کاهش فساد به واسطه خبرنگاران و رسانه‌های توانمند در جامعه بستگی دارد که هر چه بله قربان‌گوهای خوب برای رسانه پرورش دهیم میزان فساد در جامعه افزایش خواهد یافت؛ از این رو تشکل‌ها می‌توانند برای ساماندهی خبرنگاران گام بردارند اما باید دارای قوانین و اساسنامه بسیار قوی باشند نه اینکه هر فرد و یا جمعی یک تشکل رسانه‌ای بدون پشتوانه در گوشه و کنار کشور به وجود آورند.

بابایی گفت: تشکل‌های موجود می‌توانند با حمایت‌های صورت گرفته، هدایت رسانه‌ها، آموزش خبرنگاران و حل مشکلات معیشتی و رفاه، گام‌های اساسی در رفع معضلات این حوزه بردارند؛ تشکل فراگیر خانه مطبوعات با بیش از ۶ هزار عضو در سراسر کشور می‌تواند بستری برای حمایت از رسانه‌ها تبدیل شود که قانون گذاران به تخصیص بودجه‌ای برای این خانه در کشور همت گمارند.
عضو هیأت مدیره و سخنگوی خانه مطبوعات ایران معتقد است: رسانه تأثیر گذار رسانه‌ای است که به دنبال چاره‌ای برای مشکلات مردم بوده و پل ارتباطی بین مسئولین، قانون گذاران و مردم باشد؛ به دنبال بیان معضلات بوده و در عین حال، اگر مسئولین، رسانه‌ها و نهادها دچار لغزش شدند قبل از اینکه وارد آمدن ضربه به مردم، حقایق را بازگو کنند.

لزوم افزایش سعه صدر مسئولان در برابر انتقادات خبرنگاران
وی گفت: با توجه به هجمه‌های رسانه‌های معاند در خارج از کشور و رسانه‌های وابسته به بدخواهان ایران و نظام جمهوری اسلامی، خبرنگاران نباید تحت تأثیر القائات آنان قرار گرفته و خط سیر آنان را دنبال کنند.
بابایی در پایان افزود: مسئولان باید خویشتن داری و سعه صدر خود را در برابر انتقادات رسانه‌ها و خبرنگاران افزایش داده و از این رو مدیران و مسئولان باید در مقابل انتقادات سازنده رسانه‌ها و خبرنگاران موضع نگرفته و آنان را تهدید نکنند بلکه فضا را برای فعالیت هر چه بیشتر رسانه‌ها و خبرنگاران فراهم کنند تا آنها نیز بتوانند به رسالت خود که همانا اطلاع رسانی صحیح و توسعه جامعه و کشور است دست یابند.