یعقوب کامرانی صاحب امتیاز و مدیر مسئول خبر تبریز : بر اساس گزارش شورای عالی انقلاب فرهنگی، تنها ۵۸ درصد مردم ایران مطالعه غیردرسی دارند و میزان مطالعه این بخش از جامعه به‌طور میانگین ۷ ساعت و ۴۱ دقیقه در ماه است که ۳ ساعت و ۷ دقیقه آن صرف خواندن قرآن و ادعیه می‌شود.

دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌تازگی (۲۱ اردیبهشت ۹۸) نتایج گزارشی با عنوان «رصد فرهنگ رفتاری خانواده ایرانی در سال ۱۳۹۶» را منتشر کرده که حاصل پژوهش آماری در مناطق شهری و روستایی ایران در میان افراد ۱۵ساله و بیشتر بوده است.

مشخص نیست اولین بار چه کسی ادعا کرد که سرانه مطالعه در کشور ما بسیار پایین است و اگر بخواهیم خیلی خوشبینانه نگاه کنیم حداکثر روزی یک دقیقه مطالعه می کنیم! اما این جملات همیشه همراه یک سری تعریف و تمجید از کتابخوانی افراد دیگر فرهنگ ها یا همان خارجی ها(!) می آید. می گوییم خارجی چون گوینده هیچوقت مشخص نمی کند منظورش از خارج کجاست اما همه یک فامیل دارند که در سفر به خارج! همه مردم را در همه وقت در حال خواندن کتاب دیده است.

اما آمارها می گوید که واقعیت با این کلیشه ی به شدت تکرارشونده تفاوت دارد و البته دلایل زیادی هست که باعث می شود فکر کنیم ما مردم کتابخوانی نیستیم.

سرانه مطالعه یعنی چه؟

درباره کتابخوانی زیاد از کلمه «سرانه مطالعه» استفاده می کنیم اما کمتر کسی معنی دقیق آن را می داند. شاید برای خیلی از ما واژه سرانه مطالعه فقط خواندن متن به صورت کاغذی را تداعی کند اما واقعیت فراتر از این است و البته همه تعاریف هم همه ابعاد مطالعه کردن را در نظر نگرفته اند.

سرانه مطالعه به میزان مطالعه مردم در طول یک سال معین گفته می‌شود که معمولاً به‌صورت میانگین زمان مطالعه در یک‌ شبانه‌روز برای هر نفر بیان می‌شود، اما شورای عالی انقلاب فرهنگی در گزارش خود این آمار را به‌صورت ماهانه و صرفاً بر مبنای درصدی از جمعیت که مطالعه غیردرسی دارند استخراج و منتشر کرده است.

اعداد و ارقام سرانه مطالعه در ایران همواره دچار تشتت، هم در شیوه محاسبه و هم در نتیجه‌گیری نهایی، بوده تا جایی که در یکی دو دهه اخیر سرانه مطالعه ایرانیان از دو دقیقه تا ۱۲۰ دقیقه در شبانه‌روز اعلام شده است.

علی‌اکبر اشعری، رئیس وقت کتابخانه ملی ایران در دولت محمود احمدی‌نژاد، گفته بود: «سرانه مطالعه هر ایرانی در شبانه‌روز فقط دو دقیقه است. اگر زمان درس خواندن را هم به این رقم اضافه کنیم، سرانه مطالعه هر ایرانی می‌شود ۶ دقیقه. در‌ حالی‌ که سرانه مطالعه آمریکایی‌ها ۲۰ دقیقه، انگلیسی‌ها ۵۵ دقیقه و ژاپنی‌ها ۹۰ دقیقه است.»

تقریباً در همان زمان منصور واعظی، دبیرکل وقت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اعلام کرد که سرانه مطالعه ۱۸ دقیقه است. اما این آمار و ارقام صدای محمد سالاری، مدیرکل وقت دفتر برنامه‌ریزی و مطالعات فرهنگی و کتابخوانی، را درآورد و آن را «سیاه‌نمایی» وصف کرد و گفت سرانه مطالعه ایرانیان ۱۲۰ دقیقه در شبانه‌روز است. جالب‌توجه این‌که تا آن زمان، تنها آمار نسبتاً رسمی موجود مربوط بود به بررسی مرکز پژوهش‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۸۱ که سرانه مطالعه را ۷ دقیقه در شبانه‌روز اعلام کرده بود.

اکنون، بنا به آن‌چه در گزارش رسمی شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام شده، میزان مطالعه حدود ۵۸ درصد افراد ۱۵ ساله و بیشتر، بدون احتساب خواندن قرآن و ادعیه، ۱۷۸ دقیقه در ماه است که میانگین آن می‌شود کمی بیشتر از ۹ دقیقه در شبانه‌روز. اما برای رسیدن به رقم دقیق‌تر سرانه مطالعه ایرانیان قاعدتاً باید ۴۲ درصد دیگر از جمعیت بالای ۱۵سال را نیز که به هر دلیلی هیچ‌گونه مطالعه‌ای ندارند در محاسبه آورد. در این‌ صورت، با یک ضرب و تقسیم ساده می‌توان گفت که سرانه مطالعه ایرانیان کمی بیشتر از ۵ دقیقه در شبانه‌روز است.

به‌ طور دقیق‌تر و به فرض صحت آمار و ارقام موجود در این گزارش، سرانه مطالعه غیردرسی بدون احتساب خواندن قرآن و ادعیه در میان حدود ۶۰ میلیون نفر که جمعیت بالای ۱۵ سال ایران را تشکیل می‌دهند، حدود ۵ دقیقه در شبانه‌روز در سال ۱۳۹۶ بوده است. و اگر این رقم درست باشد، در مقایسه با آمار رسمی سال ۸۱ نشان می‌دهد که سرانه مطالعه به نسبت ۱۵ سال قبل دو دقیقه در شبانه‌روز نیز کمتر شده است.

در هر حال، آن‌چه مسلم است پایین بودنِ آشکارِ سرانه مطالعه ایرانیان در قیاس با کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهایی چون ترکیه و مالزی است که گفته می‌شود سرانه مطالعه در آنها در همین بازه زمانی چندین برابر ایران بوده است.

گرایش و عادت تاریخی ایرانیان به ادبیات و فرهنگ شفاهی، سانسور گسترده و سیستماتیک دولتی و حکومتی، نفوذ اینترنت و استفاده روزافزون از گوشی‌های هوشمند، ضعف آموزش در مدارس، افزایش قیمت کتاب در کنار نابسامانی اوضاع اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم از جمله عواملی است که همواره در بحث پایین بودن میزان مطالعه ایرانی‌ها مطرح می‌شود.

کتابخوانی از ضرورت های یک زندگی آگاهانه است. به همین خاطر در شاخص رشد توسعه هر کشور آمار کتابخوانی، تیراژ کتابها و میزان فروش آنها هم به حساب می آید.

اگرچه شایعه قدیمی که مردم ایران را دور از کتاب معرفی می کند این روزها با آمار و ارقام رد شده است اما باز هم این آمار در مقایسه با بسیاری از کشورها آمار پایینی است. پرورش و تربیت هر نسل و ساختن آینده ای بهتر از گذشته از طریق محتواهای کتابهای خوب و مطالعه مفید به هر جامعه ای منتقل می شود.

منبع :شورای انقلاب فرهنگی ، مهر و…