کتابخوانی: مروری بر کتاب «علف‌کش‌ها و فناوری کاربرد آنها»
از چگونگی کار با علف‌کش‌ها تا زنگ بیدارباش تغییرات اقلیمی
خبرتبریز:پهپادهای مجهز به سامانه‌های سنجش از دور می توانند در مزرعه برای تشخیص خسارت علف‌کش‌ها به گیاهان زراعی، تشخیص مناطق آلوده به علف‌های‌هرز، تشخیص گونه‌های علف‌های‌هرز و حتی تشخیص علف‌های‌هرز مقاوم به علف‌کش استفاده شوند.
خبرتبریز: یک مزرعه سبز و سرشار از محصولات تازه نیازمند مدیریت صحیح علفهای هرز است و این مهم در گرو استفاده صحیح از علف‌کش‌ها است. اکنون سی پژوهشگر برتر دانش کشاورزی در ویراست سوم کتاب «علف‌کش‌ها و فناوری کاربرد آنها» تلاش دارند تا جدیدترین یافته‌های خود را در زمینه بهینه‌سازی مصرف علف‌کش‌ها عرضه کنند.
علف‌کش‌ها یکی از نهاده‌های مهم و ضروری در سیستم‌های کشاورزی پیشرفته محسوب می شوند و بخش قابل توجهی از عملکرد محصولات زراعی مرهون مصرف آنهاست. با علف‌کش‌ها می توان علف‌های‌هرز را که به دلیل موقعیت رویش، کنترل آنها با سایر روش‌ها مشکل است، کنترل کرد.
برای مثال می توان به کنترل علف‌های‌هرز موجود در درون یا بین ردیف‌های باریک کشت محصولات زراعی مانند گندم اشاره کرد. اما استفاده از علف‌کش‌ها با صدماتی مانند آسیب‌زدن به سلامت انسان، آلوده‌ساختن محیط‌های طبیعی و آب‌های زیر‌زمینی، تأثیر سوء بر کشت‌های بعدی، برهم زدن تنوع زیستی و بروز مقاومت در علف‌های‌هرز نسبت به علف‌کش‌ها همراه است که باید برای آنها نیز چاره‌اندیشی کرد.
کتاب در ۲۲ فصل سامان یافته است: تاریخچه، مزایا، معایب و روش کاربرد علف‌کش‌ها؛ کاربرد ایمن و موثر علف‌کش‌ها؛ ارزیابی ریسک علف‌کش‌ها با استفاده از نشانگرهای محیطی؛ خصوصیات فیزیکوشیمیایی علف‌کش‌ها؛ طبقه‌بندی و مکانیزم عمل علف‌کش‌ها و آشنایی با علف‌کش‌های ثبت‌شده در ایران؛ شیمی علف‌کش‌ها؛ اصول سمپاشی علف‌کش‌ها؛ سمپاشها؛ نازل‌ها؛ رسانش علف‌کش‌ها؛ فرمولاسیون علف‌کش‌ها؛ مواد افزودنی برای علف‌کش‌ها؛ اختلاط علف‌کش‌ها با یکدیگر و با سایر مواد شیمیایی کشاورزی؛ بادبردگی علف‌کش‌ها؛ اثر کیفیت آب بر کارایی علف‌کش‌ها؛ سرنوشت و ماندگاری علف‌کش‌ها در بوم نظام‌های کشاورزی؛ ارزیابی کارایی و ثبت علف‌کش‌ها؛ زیست‌سنجی علف‌کش‌ها؛ کاربرد علف‌کش‌ها در سامانه‌های آبياری؛ آشنایی با برچسب‌نویسی و راهنمای علف‌کش‌ها؛ کاربرد علف‌کش‌ها از طریق پهپادها ؛ و تاثیر عوامل محیطی و تغییر اقلیم بر کارایی علف‌کش‌ها.
کتاب تاکید دارد علف‌کش‌ها باید به‌طور صحیح مورداستفاده قرار گیرند و در پخش یکنواخت و کافی آنها دقت شود. رعایت اصول و تکنیک‌های کاربرد علف‌کش‌ها، از نظر اهمیت، با انتخاب علف‌کش مناسب برای کنترل علف‌هرز برابری می کند.
مهمترین مشکلاتی که در استفاده از علف‌کش‌ها با آن روبه‌رو هستیم، ناشی از تکنیک‌های غلط در استفاده از آنهاست. این مشکلات شامل خسارت به گیاهان غیرهدف، کنترل ضعیف علف‌های‌هرز و آسیب رسیدن به گیاهان زراعی موجود در کشت‌های بعدی است. البته اکثر این مشکلات را می توان به کمک فناوری‌های پیشرفته امروزی حل کرد.
در ایران بر اساس گزارش سالانه حفظ نباتات، نبود سمپاشی مناسب یا نبود قطعات سمپاشها از مشکلات مدیریت علف‌های‌هرز بود و کشاورزان در مزارع کوچک به‌طور سنتی غالباً از سمپاشهای پشتی موتوری استفاده می کردند که برای کاربرد علف‌کش‌ها مناسب نیست و موجب می شود که در قسمت‌هایی از مزرعه علف‌های‌هرز به‌خوبی کنترل نشده و در قسمت‌هایی نیز با زیاد پاشیده شدن علف‌کش‌ها، به محصول آسیب برسد.
اگر چه امروز مشکلاتی از قبیل تهیه سمپاشهای بوم‌دار برای کشاورزان مرتفع گردید اما عدم وجود تخصص در تهیه دوز مناسب و کالیبراسیون سمپاشها هنوز به قوت قبل پابرجاست.
به علاوه کتاب متذکر می شود، کاربرد نادرست و غیراصولی آفت‌کش‌ها ضمن کاهش کارایی آنها می تواند بر محیط زیست و سلامت انسان نیز اثرات ناگوار داشته باشد.
کاربرد ناصحیح آفت‌کش‌ها باعث مسمومیت‌های فرد کاربر و همچنین افزایش میزان باقیمانده آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی و نهایتاً ورود آنها به بدن انسان می شود.
کتاب در گام بعدی دستورالعمل و توصیه‌های ایمنی در کار با آفت‌کش‌ها را بطور کامل آورده و یادآور شده است: در هر مرحله از کار با آفت‌کش‌ها از آماده‌سازی، انتقال، کاربرد، انبارداری و انهدام آفت‌کش‌ها رعایت ایمنی و حفاظت شخصی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
درباره بحث جالب آینده و چشم‌انداز کاربرد پهپادهای سم‌پاش می خوانیم که یک گام مهم در توسعه فناوری پهپادها برای مدیریت دقیق علف‌های‌هرز، تلفیق سامانه‌های سنجش از دور با سامانه‌های سمپاشی دارای توان پاشش قابل تنظیم محلول می باشد.
پهپادهای مجهز به سامانه‌های سنجش از دور می توانند در مزرعه برای تشخیص خسارت علف‌کش‌ها به گیاهان زراعی، تشخیص مناطق آلوده به علف‌های‌هرز، تشخیص گونه‌های علف‌های‌هرز و حتی تشخیص علف‌های‌هرز مقاوم به علف‌کش استفاده شوند.
براین اساس سامانه‌های سمپاشی قابل تنظیم و خودکار می‌توانند علف‌کش‌ها را روی لکه‌های علف‌های‌هرز که توسط پهپادهای مجهز به سامانه‌های سنجش از دور شناسایی شده‌اند به‌کار ببرند.
در فرازی قابل توجه از کتاب هم در زمینه تغییرات اقلیمی هشدار داده شده است که ایران در حال تجربه کردن مشکلات بیسابقه اقلیمی همچون خشکی دریاچهها و رودخانهها، طوفانهای ریزگرد، ثبت رکوردهای دما، خشکسالی و سیل است.
تخلیه آب‌های زیر‌زمینی، فرونشست زمین، فرسایش خاکی، شور شدن آب‌های زیر‌زمینی و شور شدن اراضی از دیگر مشکلاتی است که به‌واسطه دستکاری‌های بشر، در شرایط تغییر اقلیم سرعت یافته است.
بر اساس پیش‌بینی مدلها، در بازه زمانی بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۴۹ میلادی، احتمالاً در جنوب کشور دوره طولانیتری از حداکثر دماها، خشکی و بارشهای شدید و سیل را شاهد خواهیم بود.
انتظار می رود تغییر اقلیم از طریق تغییر در میزان بارش‌ها، دما و افزایش کربن‌دی‌اکسید تأثیر منفی بر فعالیتهای کشاورزی ایران داشته باشد. ایران به‌عنوان کشوری که در منطقه خشک و نیمه خشک کره زمین واقع شده است نه‌تنها با کاهش بارش‌ها، بلکه با پراکنش نامطلوب نزولات در مکان و زمان نیز روبه‌رو است. بر این اساس سازگار کردن بخش کشاورزی با افزایش تغییرات آب و هوایی ضروری است.
مدیریت علفهای هرز یکی از بخش‌های کشاورزی است که احتمالاً در آینده با چالش‌های تغییر اقلیم مواجه خواهد شد و بر این اساس نیازمند سازگاری با این تغییرات است.
در این راستا کتاب خاطرنشان می کند به منظور جلوگیری از کاهش کارآیی علف‌کش‌ها در شرایط متغیر اقلیمی و آب‌وهوایی راهکارهایی مثل آگاهی از شرایط محیط و مزرعه و توجه به هشدارهای سامانه‌های پیش‌بینی هوا بسیار مفید است.
همچنین مصرف علف‌کش‌ها در مرحله مناسب رشد علف های هرز به ویژه زمانی که گیاهان در شرایط رشد مطلوب و سریع باشند اهمیت دارد. استفاده از مواد افزودنی؛ اختلاط علف‌کش‌های مختلف؛ استفاده از فرمولاسیون‌های مناسب علف‌کش‌ها؛ تغییر زمان مصرف علف‌کش‌ها به ویژه کاربرد علف‌کش‌ها در مراحل ابتدایی رشد گیاهچه‌ها؛ انتخاب نوع نازل مناسب با تغییر در الگوی پاشش، اندازه قطر قطرات و حجم محلول سمپاشی و سایر تمهیدات می توانند باعث جلوگیری از کاهش‌کارآیی علف‌کش‌ها در شرایط محیطی نامطلوب شوند.
با این حال بهدلیل افزایش مداوم پدیده تغییر اقلیم و شرایط آب و هوایی، مطالعه تأثیر عوامل اقلیمی که در آینده رخ خواهند داد، مانند افزایش دما و CO2 بر کارآیی علف‌کش‌ها، رشد و نمو علف های هرز و رقابت گیاهان زراعی-علف های هرز ضروری است.
کتاب «علف‌کش‌ها و فناوری‌کاربرد آنها با رویکرد بهینه‌سازی و کاهش مصرف (ویراست سوم، با تغییرات اساسی)» تالیف اسکندر زند، اسحاق کشتکار، سیدکریم موسوی و احمد حیدری در ۵۶۷ صفحه را انتشارات جهاددانشگاهی مشهد رهسپار بازار کتاب کرده است.
عصر ایران؛ جواد لگزیان –
Monday, 27 October , 2025