این ابزار حافظه را می‌بلعد
خبر تبریز:تحقیقات جدید نشان می‌دهد وابستگی به تلفن همراه، توان یادسپاری فردی و حافظه تاریخی را از بین می‌برد. کارشناسان هشدار می‌دهند نسلی که فقط جستجو می‌کند و نمی‌آموزد، در معرض آسیب‌های هویتی و فرهنگی قرار خواهد گرفت.
خبرتبریز:مطالعات عصب‌شناسی نشان داده وقتی مغز مطمئن باشد هر لحظه می‌تواند اطلاعات را از یک منبع بیرونی بازیابی کند، از فرایند یادگیری عمیق صرف‌نظر می‌کند. در چنین وضعیتی، مغز به «بازیابی» وابسته می‌شود و عملکرد حافظه بلندمدت کاهش می‌یابد.
مهدی صالحی، پژوهشگر حوزه شناخت و حافظه، معتقد است وابستگی به ابزارهای دیجیتال باید کنترل شود: «اگر هر اطلاعاتی را در کوتاه‌ترین زمان به دستگاه بسپاریم، مغز فرصت تمرین و تقویت را از دست می‌دهد. خطر این است که حافظه، به‌جای ذخیره‌سازی، فقط راه جستجو را یاد می‌گیرد.»
پژوهش دانشگاه تگزاس بر ۱۱۹ دانشجو نشان داد کسانی که گوشی در کنارشان بود، در آزمون حافظه ۵ تا ۱۰ درصد امتیاز کمتر گرفتند نسبت به کسانی که گوشی را از اتاق بیرون گذاشته بودند؛ حتی بدون استفاده از دستگاه. این یافته نشان می‌دهد «فقط حضور موبایل» منابع شناختی را درگیر کرده و تمرکز را کاهش می‌دهد.
نشانه‌های فرسایش در مدرسه و دانشگاه
معلمان می‌گویند دانش‌آموزان به‌جای یادسپاری، از صفحات درس عکس می‌گیرند. بررسی انجام‌شده در ۳۰ مدرسه نشان داد که بیش از ۷۰ درصد دانش‌آموزان در زمان درس، گوشی را در دست یا روی میز دارند. در بسیاری از کلاس‌ها، نوشتن و تمرین ذهنی جای خود را به ثبت دیجیتال داده و توانایی یادآوری مطالب کاهش پیدا کرده است.
حامد حمیدی، کارشناس علوم آموزشی، در این‌باره می‌گوید: «رواج عکس‌برداری از تابلو، به‌جای تمرین ذهنی، توان یادگیری مفاهیم را کاهش داده است. این روند، آینده نظام آموزشی را با چالش روبه‌رو می‌کند.»
به گفته یکی از اساتید دانشگاهی، «اگر اینترنت قطع باشد، بسیاری از دانشجویان حتی توان نوشتن یک متن تحلیلی ساده را از دست می‌دهند. حافظه فعال، ضعیف شده است.»
فرهنگ ثبت می‌شود، اما یاد نمی‌ماند
فرسایش حافظه فقط آموزشی نیست. فرهنگ و سنت نیز در معرض آسیب است. ضرب‌المثل‌ها، حکمت‌ها، روایت‌ها و خاطراتی که سال‌ها از طریق تکرار سینه‌به‌سینه منتقل شده‌اند، امروز بیشتر در قالب فایل، عکس و ویدئو ثبت می‌شوند اما کمتر در ذهن باقی می‌مانند.
شبکه‌های اجتماعی مملو از آرشیو دیجیتال‌اند، اما جامعه‌ای که فقط مصرف می‌کند و کمتر به یاد می‌سپارد، به‌تدریج بخش‌هایی از هویت جمعی را از دست می‌دهد.
وقتی حافظه فردی تضعیف می‌شود، حافظه جمعی آسیب می‌بیند
حافظه جمعی پیوند نسل‌هاست. هنگامی که نسل جدید از تجربه‌های گذشته بی‌اطلاع باشد، چرخه انتقال تجربه مختل می‌شود. کارشناسان اجتماعی هشدار می‌دهند جامعه بدون حافظه تاریخی، پتانسیل تکرار خطاهای گذشته را دارد.
در بررسی انجام‌شده در ۳ شهر، بیش از ۴۰ درصد جوانان ۱۸ تا ۲۵ ساله نام ۵ واقعه مهم دهه اخیر را نمی‌دانستند. این خلأ به شکل‌گیری قضاوت‌های عجولانه و فاصله‌گرفتن از واقعیت منجر می‌شود.
سمیرا فراهانی، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با فارس می‌گوید: «تضعیف حافظه فردی و جمعی، زمینه را برای شکل‌گیری هویت سطحی و تصمیم‌گیری عجولانه فراهم می‌کند. نسلی که گذشته را نمی‌داند، آینده را هم نمی‌شناسد.»
پیامدهای امنیتی و هویتی
فرسایش حافظه جمعی پیامدهایی فراتر از آموزش دارد. جامعه‌ای که مردم آن مسیر رشد تاریخی و تجربه نسل‌ها را به خاطر نمی‌سپارند، در برابر تبلیغات، اخبار جعلی و عملیات روانی آسیب‌پذیرتر است.
آرش کریمی، کارشناس امنیت اطلاعات، هشدار می‌دهد: «جامعه‌ای که حافظه تاریخی ضعیفی داشته باشد، هدف آسانی برای عملیات روانی است. تصمیم‌گیری در چنین جامعه‌ای سطحی، واکنشی و پرهزینه می‌شود.»
مدارس بدون حافظه؛ هشدار یک نظام آموزشی
معلمان ابتدایی می‌گویند کودکان کمتر توانایی حفظ شعر، دعا، جدول ضرب یا متن کوتاه را دارند. در بررسی یک مدرسه بزرگ، حدود ۶۵ درصد دانش‌آموزان پایه پنجم جدول ضرب را به‌طور کامل حفظ نیستند و برای ساده‌ترین حل مسائل، گوشی را بررسی می‌کنند.
به گفته یک مدیر مدرسه، «دانش‌آموزانی که وارد پایه‌های بالاتر می‌شوند، به جای تلاش برای یادگیری، تنها به جستجو تکیه دارند. این باعث می‌شود ذهن آماده تحلیل نباشد و تفکر انتقادی شکل نگیرد.»
نیاز به اقدام و بازنگری
کارشناسان بر ضرورت «بازگشت به تمرین ذهنی» تأکید می‌کنند و معتقدند برای مقابله با روند فرسایش حافظه، باید حضور گوشی در کلاس‌ها محدود شود، روش‌های یادگیری فعال و تکرار منظم مفاهیم دوباره جایگاه خود را به‌دست آورد و ارتباط میان نسل‌ها تقویت شود.
از نگاه آنان، احیای حافظه تاریخی در مدارس و رسانه‌ها نیز ضرورتی فوری است تا نسل جدید تنها مصرف‌کننده اطلاعات نباشد و بخشی از دانش و تجربه را در ذهن خود نگه دارد؛ امری که می‌تواند مانع شکل‌گیری هویت سطحی و تصمیم‌گیری عجولانه در جامعه شود.
فرسایش حافظه جمعی پدیده‌ای خاموش است. اگر امروز اقدام نشود، در سال‌های آینده به شکل بحران هویت، آسیب فرهنگی و تصمیم‌سازی پرهزینه ظاهر خواهد شد.
جامعه‌ای که همه چیز را ثبت کرده اما چیزی را به یاد نمی‌آورد، دیریازود راه را گم می‌کند.
منبع :فارس