خبر تبریز، فرینوش اکبرزاده: پاییز سرد پاییز تبریز، همه جا وزیده؛ در سطح شهر و این روزها، در هفته‌ای که هیچ شباهتی به هفته کتاب ندارد، لابلای کتاب‌ها…

در آخرین روزهای هفته‌ای به نام و اعتبار کتاب، همزمان با بیست و هفتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی که با شعار «حالِ خوشِ خواندن» به شهرها و روستاهای کشور سفر کرده و در شرایط سکوت مطلق رسانه‌های مجازی، همچنان سکوت و حال ناخوش کتاب را می‌بینیم.

کلمه و قلم، هم‌سال انسان در این جهان نفس کشیده‌اند؛ کتاب هنوز سازنده خاطرات مهم ماست و با تمام ضعفی که بر بنیه نگارش مستولی شده، هنوز هم دود از کنده کتاب بلند می‌شود؛ کتاب‌هایی برای امروز، کتاب‌هایی برای همیشه. با این وجود حال ناخوش آمار مطالعه، هنوز پابرجاست.

هفته کتاب امسال به علت همزمانی با اتفاقات اخیر پیدا کرد، به حاشیه رانده شد، برنامه‌های پیش‌بینی شده به آرام‌ترین شکل ممکن برگزار و خادمان کتاب در سکوت خبری قدردانی شدند، آنقدر مظلومانه که حتی در معدود خبرهای مربوط به تجلیل از خادمان کتاب، هیچ نام و نشانی از افرادی که به حرمت دانایی در شهرمان تلاش کرده‌اند وجود ندارد. و در نهایت، شهر یزد، که فرهنگ و خشت‌های کویری و بافت تاریخی‌اش چشم جهانی را به خود متوجه کرده، در سرمای روزهای آخر آبان ماه، نشان یکسال پایتختی کتاب را به دیگر افتخارات خود افزود.

بیست و هفتمین هفته کتاب جمهوری اسلامی، در میان شهروندان عادی شهرمان گویی هنوز برگزار نشده است. این روزها همه آنقدر درگیر مشکلات و مسائل پیش‌بینی نشده هستند که دیگر فرصت و فراغتی برای بررسی نصفه نیمه همان چند سایت و پایگاه خبری قابل دسترس باقی نگذاشته و فضای شهرمان هم با همین چند کتابفروشی فعال و خسته، زمینه‌ای برای جلب توجه مخاطبان نساخته است. هرچند برگزاری پاییزانه کتاب و اعطای تخفیف ۲۰ درصدی خرید کتاب، بارقه‌ای نه چندان نورانی برای رونق هفته کتاب بود. اتفاقی که تاثیر آن را تا یکی دو هفته آینده و پس از بررسی کتابفروشی‌های نه چندان پر تعداد شهرمان می‌توانیم ببینیم.

رتبه اول بهترین خبر هفته کتاب در تبریز اما بی‌تردید به افتتاح کتابخانه و قرائت‌خانه خیرساز زنده‌یاد بانو صدیقه قره چمنی به عنوان ساختمان شماره دو کتابخانه مرکزی تبریز تعلق دارد. اتفاقی که ظرفیت پذیرش متقاضیان در کتابخانه مرکزی تبریز به عنوان یکی از گنجینه‌های غنی شهر را تقریبا دو برابر کرده، با هزینه ۱۰ میلیارد تومان تقبل شده از سوی دکتر علیرضا قره چمنی فرزند مرحوم قره چمنی و به یاد مادرش ساخته و به این مجموعه اهدا شده است.

همچنین با توجه به آنچه که مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آنرا «استقبال مردم استان از طرح پائیزه کتاب» عنوان کرده، این طرح که امروز باید آخرین روز خود را سپری می‌کرد، تا ۵ آذرماه در ۲۲ کتابفروشی سطح استان که ۱۹ مورد آن در شهر تبریز استقرار دارند، تمدید شده است.

پس از این و در اولین روزهای آبان ماه نیز تبریز با کتاب و حال و هوای خواندن همراه بود؛ هفدهمین نمایشگاه کتاب و دهمین نمایشگاه مطبوعات تبریز در روزهای سرد آخر مهر و ابتدای آبان، برگزار شد تا تنور ضیافت کلمه‌ها، آنچنان که باید و شاید گرم نشود.

نمایشگاه کتاب تبریز که داعیه‌دار مهمترین اتفاق فرهنگی منطقه نیز هست، امسال در حالی هفدهمین شمع تولد خود را افروخت که سایه سنگین گرانی بی‌سابقه کاغذ، رخوت و سکوتی بیشتر از سال‌های قبل را در نمایشگاه به رخ می‌کشید.

پس از افتتاح پر حاشیه نمایشگاه کتاب، بزرگ‌ترین تجمع فرهنگی شمال‌غرب کشور روزهای ابتدایی خود را با مخاطبانی کمتر از هر سال آغاز کرد. مخاطبانی که از نقاط مختلف شهر و حتی شهرهای همجوار با هزار سختی خود را به دروازه کتاب‌ها رساندند و پس از طی مسیر صعب و پرترافیک ورودی نمایشگاه و پرداخت حق پارکینگ حتی برای آژانس‌ها و وسایل نقلیه عمومی آرم‌دار، زیر بارش پراکنده باران به سالن های نمایشگاهی رسیدند.

سالن پروین اعتصامی، به عنوان محل استقرار ناشران عمومی، همه ساله پذیرای کتاب‌خوانان بسیاری است که از دین و زندگی گرفته تا رمان و جامعه و علم، به دنبال تازه‌های نشر هستند. تازه‌های نشری که عملا به مصداق «هر سال دریغ از پارسال» تبدیل شده‌اند. اتفاقی که دقیقا نمی‌دانیم رخ دادن آن تقصیر کیست، اما رخ داده و با گرانی بی‌سابقه کاغذ و چاپ، بازار نشر را با چالش مواجه کرده است.

در این شرایط انتشاراتی‌های معتبر و بزرگ، با کاهش تیراژ و تغییر جنس کاغذ و بالا بردن قیمت نهایی با این وضعیت مواجه شده‌اند و انتشارات‌های کوچک‌تر، عطای چاپ جدید را به لقایش بخشیده‌اند و با چسباندن برچسب‌های رنگارنگ روی قیمت کتاب‌های قبلی، جلوی ضرر احتمالی فروش به قیمت تمام شده کتابی که سال‌ها قبل منتشر شده را گرفته‌اند.

ناشران استانی اما با همراهی ناشران مطرح کشوری و در قالب نمایندگی این ناشران، اوضاع را مدیریت کرده و هنوز مخاطبان خود را دارند.

دیوار به دیوار این بخش، در سالن آذربایجان، کتاب‌های زبان اصلی به نمایش گذاشته شدند تا پژوهشگران و دانشجویان مخاطب این قشر هم دست خالی به منزل نروند؛ اما این بخش هم با عنایت به پرواز قیمت دلار، از گرانی عجیب دیگر کتاب‌ها بی‌بهره نبوده و به خوبی این تغییر قیمت را تجربه کرده‌اند. هر چند این بخش هم با وجود ارائه کتاب‌های متنوع، همچنان مخاطبان خود را دارد، اما رونق سال‌های قبل را ندارد.

سالن امیرکبیر، به عنوان محل حضور ناشران دانشگاهی و ناشران کودک و نوجوان، شاهد حضور دو طیف کاملا متفاوت بود: دانشجویان و کودکان! اتفاقی که لزوم توجه و بهره گیری از یک سالن مجزا برای دسته بندی تخصصی این حوزه را بیش از پیش نشان می‌دهد. مخاطبان این سالن در سال‌های اخیر به خوبی دیده‌اند که رفته‌رفته از تعداد و رنگ و لعاب غرفه‌های کودک کاسته شده و بر تعداد غرفه‌های کمک آموزشی و کنکوری و امثال آن افزوده شده است. هر سال پرفروش‌ترین سالن نمایشگاه دقیقا همین جاست. جایی که یک تنه بار نفروختن دیگر سالن‌ها را هم جبران می‌کند تا تست و سوال درسی و حل‌المسایل و کتاب زرد و نارنجی و آبی دست به دست می‌شود تا به دست دانش آموزی یا دانشجویی برسد.

امسال با برگزاری نمایشگاه کتب آموزشی در انتهای تابستان تصور آن می رفت که این بخش دیگر در نمایشگاه کتاب حضور نداشته باشند یا اندکی محدودتر باشند که در عمل چنین نشد.

عرضه حدود ۱۵۰ هزار عنوان کتاب در هفدهمین نمایشگاه کتاب تبریز که با حضور ۷۷۰ ناشر از شهرهای دیگر، ۸۰ ناشر از استان و ۵۰ ناشر خارجی محقق شد، گامی بود در راستای ایجاد حال خوش خواندن، در میان اقشار مختلف شهروندان به ویژه در میان نسل جوان که همچنان کتابخوان‌ترین ها هستند.

از آمار فروش نمایشگاه تبریز می‌گذریم که بخش عمده آن مربوط به کتاب‌های کمک درسی است و بر کیفیت مطالعه در شهر و کشور تکیه می‌کنیم. اتفاقی که به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، چیزی در حدود ۱۳ دقیقه برای هر ایرانی است.

این روزها و با توجه به عدم دسترسی به برخی رسانه‌های اجتماعی، آنچه همچنان آمار رو به توسعه ای ندارد، میزان کتابخوانی ماست؛ ما و کتاب‌هایی که هنوز حال خوش خواندن را در این سرمای پاییزی لمس نکرده ایم.